Hangi adaya hangi partiden oy gitti ?

Veri odaklı mühendislik ve tasarım sitesi Çilek Ağacı'nın yayınladığı veriler; Mart 2014 yerel seçimlerinde oy verilen partiler ve 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy verilen adaylar arası oy kaymalarını gösteriyor. Oluşturulan grafikte çizgilerin kalınlıkları kayan oy sayısı ile doğru orantılı olarak veriliyor. İki uçtaki dikey dörtgenlerin yükseklikleri de iki seçimde alınan oy miktarlarını belirtiyor.

Çilek Ağacı sitesinde yayınlanan grafik şu ifadelerle yorumlanıyor:
"Kedilerin trafolardan uzak durduğu, kazananı bol, kaybedeni ise olmayan bir cumhurbaşkanlığı seçimini geride bıraktık.
Çatı adayı İhsanoğlu MHP seçmeninin ne kadar desteğini aldı? Seçimlere katılım neden düşüktü; CHP’li seçmenler sandığa gitmedi mi? Demirtaş’ın oylarının %10′a dayanması sol için bir mesaj mı? Seçim sonrası bizim kafamızı bu sorular meşgul ediyordu ve bu yazımızda bunlara cevap arayacağız. Eğer seçimler ikinci tura kalsaydı, parti seçmenlerinin turu geçen kalan iki adaydan hangisine yöneldiğinin analizlerini yapmayı hayal ediyorduk ancak Erdoğan’ın seçimi ilk turda kazanması hevesimizi kursağımızda bıraktı. Biz de elimizdekilerle yetinip son seçimin sonuçlarını geçtiğimiz yerel seçim sonuçları ile karşılaştırdık.

Uzun yazılar okumayı sevmeyenler için özet geçelim:
MHP’li seçmenler İhsanoğlu’nu desteklemedi. CHP’li seçmenlerin sandığa katılımı düşüktü ve belki de bu düşüklük seçimlerin ikinci tura kalmasını engelledi. Ama İhsanoğlu’nun genel olarak CHP seçmeninin desteğini aldığını görüyoruz. Demirtaş, HDP ve BDP dışındaki partilerin seçmenlerini ikna etmiş gözükmüyor ancak geçtiğimiz yerel seçimlerde oy kullanmamış önemli bir kesimin desteğiyle oylarını arttırmış. Erdoğan AK Parti seçmenin neredeyse firesiz blok desteği ile Çankaya’ya çıkmış.
Özet dahi okumayıp sırf resimlere bakanlar için de ana grafiğimiz yukarıda. Grafiği yorumlamadan önce yöntemle ilgili bir uyarı/not: Yöntem olarak önceki seçimlerde uyguladığımız ekolojik çıkarım (ecologocal inference) tekniğini kullanıyoruz. Bu teknik ilçeler arası oy değişimlerine bakarak bir seçimden diğerine oy kaymalarını tahmin ediyor. Tekniğin detayları için verdiğimiz linke tıklayabilirsiniz. Vereceğimiz sonuçları kesin sayılar olarak değil ama politika biliminde sıkça kullanılan bir tekniğin istatistikî tahminleri olarak yorumlamanız yerinde olacaktır. Biz kolay yazım gereği “CHP seçmeninin %85′i İhsanoğlu’na oy vermiş.” diyeceğiz ama siz “Kullandığımız tahmin yöntemi yerel seçimlerde CHP’ye oy vermiş insanların %85′inin İhsanoğlu’na oy verdiğini tahmin ediyor.” diye okuyun bunu. Elde ettiğimiz sonuçları önümüzdeki günlerde çıkmasını beklediğimiz sandık sonrası anketleri ile karşılaştırmayı dört gözle bekliyoruz.
Yukarıdaki grafikte yerel seçimlerde oy verilen partiler ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy verilen adaylar arası oy kaymalarını görebilirsiniz. Çizgilerin kalınlıkları kayan oy sayısı ile doğru orantılı. Örneğin yerel seçimlerde AK Parti’ye oy veren 20 milyon üzeri seçmenin %89′u yani yaklaşık 18 milyonu cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan’ı tercih etmiş. AKP’den Erdoğan’a giden çizginin kalınlığı da 18 milyon seçmeni temsil edecek kalınlıkta. (100,000 oydan küçük kaymaları grafikte göstermiyoruz.) İki uçtaki dikey dörtgenlerin yükseklikleri de iki seçimde alınan oy miktarlarını gösteriyor.



Dikkatimizi çeken sonuçlar:
MHP dışında, seçmenler partilerinin desteklediği adaylara sadık kalmışlar. Yerel seçimlerde AKP, CHP veya HDP/BDP’ye oy verip de cumhurbaşkanlığı seçiminde partilerinin desteklemediği bir adaya oy veren seçmenler yok denecek kadar az. İstisna, MHP. Yerel seçimlerde MHP’ye oy veren seçmenlerin sadece %56′sı İhsanoğlu’na oy vermiş. %28′i ise Erdoğan’ı tercih etmiş. MHP ve CHP seçmenleri arasında sandığa gitmeyenlerin oranı AKP’ye göre daha fazla: AKP seçmeninin %10′u CHP seçmeninin %14′ü MHP seçmeninin %16′sı BDP ve HDP seçmeninin sırasıyla %1′i ve %3′ü
cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oy kullanmamış. CHP ve MHP seçmenlerinin katılım oranı AKP seçmeni kadar düşük olsaydı, seçim ikinci tura kalabilirdi. Ama İhsanoğlu’nun CHP seçmeninin %85′inin oyunu aldığını unutmayın. Bir kırılmadan ya da bölünmeden söz etmek iddialı bir yorum olur.

Selahattin Demirtaş, BDP ve HDP dışındaki parti seçmenlerinden fazla oy almamış gözüküyor. Ancak yerel seçimlerde oy kullanmayan 7 milyonun üstündeki seçmenin %13′ü Demirtaş’ı tercih etmiş. Erdoğan ve İhsanoğlu için bu oranların %7′şer olduğunu düşünürsek, Demirtaş geçtiğimiz seçimlerde sandığa gitmeyenlerin hatırı sayılır bir kısmını bu seçimlerde sandığa getirebilmiş."