Ücretli doğum izni bir yıla çıkarılıyor!

2025'in Aile Yılı ilan edilmesinin ardından hükümet, kadınların hem çocuk sahibi olması hem de istihdamda kalmaları için düzenlemeler hazırlarken, devlet, kadınların var olan haklarının gasp edilmesine de engel oluyor. Bir üniversitede çalışan ve doğum sonrası yarı zamanlı çalışma hakkını kullanan bir annenin 20 gün olan yıllık izninin 10 güne düşürülmesine Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) "dur" dedi. Bu hafta hem muhataplarına iletilecek hem de kamuoyuna deklare edilecek kararda KDK, "doğum sonrası yarı zamanlı çalışanın yıllık iznini yarıya indiremezsin" hükmüne yer verdi.

KDK izin gaspını engellediği kararı ne?

KDK geçtiğimiz hafta doğum sonrası yar zamanlı çalışan annelerin haklarının kısıtlanması ve izin haklarının gaspına ilişkin kritik bir karara imza attı. Üniversitede sosyal çalışmacı olarak görev yapan bir anne, doğum yaptıktan sonra yarı zamanlı olarak çalışmaya devam etmek istedi. Ancak üniversite idaresi 20 gün olan yıllık izninin 10 güne düşürüleceğini anneye bildirdi. Üniversite idaresinin kararında geri adım atmaması üzerine KDK'ya başvuran annenin talebi incelemeye alındı. Uluslararası sözleşmeler, anayasa ve yasalar ekseninde konuyu mercek altına alan KDK, yeni doğum yapmış ve yarı zamanlı çalışmaya devam eden annenin bu hakkının gasp edilemeyeceği kararını verdi. KDK kararında üniversite idaresine ders niteliğinde hukuki değerlendirme yaparak, "Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır" dedi. KDK Kararında, yorum veya kıyas yoluyla yıllık iznin sınırlandırılamayacağına vurgu yaparak, "hem işte çalışıp hem de evde çocuğuyla ilgilenen aile bireylerinin dinlenmeye daha fazla ihtiyaç duyacağı dikkate alındığında doğum sonrası normal çalışma süresinin yarısı kadar çalışan memur aile bireylerinin yıllık izinlerinde kesintiye gidilmesinin hakkaniyete de aykırı olacağı anlaşılmış olup, başvuranın yıllık izinlerinin yarıya indirilmesi işleminde hukuka ve hakkaniyete uygunluk bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır" ifadelerine yer verdi.

Cumhurbaşkanlığı bu vakada nasıl bir tutum aldı?

KDK'nın konuyu ilettiği Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü ise doğum sonrası yarım zamanlı çalışma düzenlemesine atıfta bulunarak, bu düzenlemeden yararlanamayacak memurları belirlemeye Cumhurbaşkanı'nın yetkili olduğunu bildirdi. Cumhurbaşkanlığı ayrıca "konuya ilişkin yeni mevzuat çalışmalarına devam edilmektedir" bilgisini verdi.

Doğum izni ne kadardır?

Kadın çalışanların doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra da sekiz hafta olmak üzere toplam 16 haftalık doğum izni var. Çoğul gebelikte iki hafta daha ekleme yapılıyor. İzin dağılımı, doğumdan önce üç hafta ve doğumdan sonra 13 hafta olarak belirlenebilir.

Süt izninin süresi ne kadar?

Memurlara 1 yaşından küçük çocuklarını emzirmesi için ilk 6 ayda günde 3 saat, ikinci 6 ayda ise 1.5 saatlik bir izin veriliyor. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını çalışan kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Süt izinleri toplu değil, günlük olarak kullanılmalı.

Doğum sonrası yarı zamanlı çalışma nasıl oluyor?

Doğum yapan çalışan anneler analık izni sonrasında, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar olan dönemde, ayrıca süt izni verilmeksizin haftalık çalışma saatlerinin normal çalışma süresinin yarısı olarak düzenlenmesini talep edebilir. Kısmi ve part-time çalışma da yapabilir. Bu süreçte çalışana mali ve sosyal yardım haklarının yarısı ödenir. Ancak yıllık izinler bu kapsamda değildir.

Doğum izni sürecinde izinler sırasıyla nasıl kullanılmalı?

Öncelikle doğumdan önce ve sonra toplam 16 haftalık doğum izni kullanılmalı. Kamu çalışanları isterlerse 2 yıla kadar, özel sektör çalışanları ise 6 aya kadar ücretsiz doğum izni kullanabiliyor. Doğum izni sonrası yarım çalışma imkanı; birinci doğumda altmış gün, ikinci doğumda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle kullanılabilir. Doğum izni sonrası kısmî süreli çalışma yapılabilir. Süt izni ise günde 1.5 saat uygulanmalı.

DOĞUM İZNİ UZAYACAK MI?

Nüfus Politikaları Kurulu toplantısında sağlıklı bir nüfus yapısı için kısa, orta ve uzun vadeli stratejiler belirleyen hükümet, çalışan annelere yönelik doğum izni düzenlemesi üzerinde taslak çalışma hazırladı. Edinilen bilgilere göre planlama, çalışan anneye daha uzun doğum izni verilmesi yönünde. Bu kapsamda ücretli doğum izni süresinin 1 yıla çıkarılması, ücretsiz doğum izni hakkının 1,5 yıla kadar uzatılması planlanıyor. Ayrıca çalışan annelere kreş desteği verilecek. Mevcut düzenlemeye göre memur babalara 10 gün, işçilere ise 5 gün doğum izni veriliyor. Uygulamaya konulacak düzenlemeyle bu ayrım da kaldırılacak.

(Sabah)