Buzul çağı uyarısı: Atlantik akıntıları çöküyor

Kuzey Atlantik'teki güçlü okyanus akıntılarındaki son önemli yavaşlama, Avrupa'nın iklimini 1000 yılı aşkın bir süredir görülmeyen soğuk bir döneme sürükledi. Bilim insanları, bu durumun yaklaşık 12.800 yıl önce meydana geldiğini ve o dönemdeki insanların böyle bir duruma tanık olma şansının çok düşük olduğunu vurguluyor

Popular Science dergisi, Dünya'nın önemli iklim sistemlerinden birinin çöküşün eşiğine geldiğini inceledi.

EKOLOJİK KAOS YAŞANIYOR

Bilim insanlarına göre, Atlantik Okyanusu'nun akıntı sistemi bir Üstelik bunun hepimiz için ciddi sonuçları olacak. devrilme noktasını geçmek üzere olabilir.

Buz gibi rüzgarlar, donmuş Thames Nehri boyunca uğulduyor, buz kütleleri Mersey rıhtımlarında gemileri engelliyor ve İngiltere'de ekinler zarar görüyor. Bu sırada ABD'nin doğu kıyılan yükselen denizler nedeniyle sular altında kalıyor. Amazon'da yağışlı mevsimlerle ve kurak mevsimlerin yer değiştirmesi yüzünden ekolojik bir kaos yaşanıyor.

Bu sahneler kulağa bir Hollywood filminden fırlamış gibi gelse de Dünya'nın iklim sisteminin kilit unsurlarından biri olan Atlantik Meridyonel Hareket Dolaşımı'nı (AMOC) inceleyen yeni bir bilimsel çalışma, bunların 2050'ye kadar gerçek olabileceğini söyledi.

AMOC NEDEN ÖNEMLİ

AMOC, Körfez Akıntısı'nı da (Gulf Stream) içeren büyük bir okyanus akıntıları sistemi. Tropik bölgelerden aldığı sıcak ve tuzlu suyu kuzeye, Kuzey Atlantik'e doğru dolaştırıyor; su burada soğuyor ve yoğunlaşıyor. Bu su soğudukça batıyor ve daha derinlerden güneye doğru geri akıyor. Sonunda okyanusun geri kalanı boyunca yüzeye geri yükseliyor ve böylece sürekli bir dolaşım döngüsü oluşuyor.

EMİN OLUNAMIYOR

AMOC'un kuvvetine dair doğrudan enstrümantal ölçümler, 2004 yılında Atlantik'te kurulan RAPID dizgesiyle başladı. Yaklaşık 20 yıl süren kesintisiz ölçümler, AMOC'un kuvvetinde %10'luk bir azalma olduğunu gösteriyor. Ancak gözlemler yıldan yıla büyük değişiklikler gösterdiği için, bu azalışın anlamlı ve uzun vadeli bir düşüş olup olmadığı konusunda kesin bir sonuca varmak güç.

2004'ten daha geriye bakmak için AMOC kuvvetinin dolaylı ölçümlerini dikkate almak zorundayız. Grönland'ın güneyinden toplanan deniz yüzeyi sıcaklık verileri son birkaç on yılda bir soğuma eğilimi ortaya koyuyor genel küresel ısınma örüntüsü göz önüne alındığında bu olağan dışı bir durum. Aynı zamanda, normalde AMOC'la birlikte Kuzey Atlantik'e taşınan tuzlu sular artık Güney Atlantik'te birikiyor. Bu iki örüntünün, AMOC zayıfladığı için ısı ve tuz taşınımının azalmasının bir sonucu olduğu düşünülüyor.

Paleoiklim bilimciler zaman içinde daha da geriye giden değişiklikleri incelemek için okyanus tortu çekirdeklerini kullandılar. Bunlar binlerce yıl boyunca deniz tabanındaki tabakalara yerleşmiş çamuru ve ölü organizmaların kabuklarını içeriyor. Sonuçlara bakılırsa mevcut zayıflamanın son 1.600 yılda eşi benzeri görülmedi.

Bu bulgular AMOC'un hälihazırda yaklaşık %15 zayıflamış olabileceğini gösteriyor. Ancak bulgular dolaylı olduğu için AMOC'ta önemli bir azalma olup olmadığından emin olunamıyor.

İLERİDE OLACAKLAR

İklim modelleri, sera gazı emisyonlarının şu anki hızla devam etmesi durumunda 21. yüzyılın sonuna kadar AMOC'un %30 ila 50 oranında zayıflayabileceğini öngörüyor. Bu, Avrupa'da hava modellerinin değişmesine, aşırı hava olaylarının artmasına, kuraklık ve sellerin görülmesine, tropikal yağış desenlerinde değişikliklere ve deniz seviyelerinde bölgesel artışlara yol açabilir. Ayrıca, ABD'nin doğu kıyısında deniz seviyesi onlarca santimetre yükselebilir.

Ancak daha büyük bir felaket bizi bekliyor olabilir: Gezegenimizin az miktarda ısınmasıyla bile AMOC on yıllar içinde kuvvetli durumdan çok zayıf duruma geçebilir veya çökebilir. Buna devrilme noktası deniyor ve bilgisayar modelleri bunun ciddi iklim etkilerine yol açabileceğini gösteriyor.

NASIL ÇÖKEBİLİR?

AMOC, "tuz geri besleme" mekanizması nedeniyle kritik bir noktaya ulaşabilir. Yapılan gözlemler, AMOC'un Atlantik'e tuzlu yüzey suyu bıraktığını ve okyanusun derinliklerine daha az tuzlu su gönderdiğini gösteriyor. Eğer AMOC zayıflarsa, Atlantik'in yüzeyi daha tatlı suya dönüşür, bu da sistemin daha fazla zayıflamasına yol açar ve nihayetinde AMOC aniden çökebilir. Bu süreci tetiklemek için küçük bir etki, örneğin Grönland buz tabakasının erimesi, yeterli olabilir.

Basit matematiksel modeller bu devrilme noktası davranışını 1960'ların başında ortaya koymuştu ama yakın zamana kadar çoğu iklim modelinde (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli yani IPCC raporlarında kullanılanlar da dâhil) bu davranış görünmüyordu. Bu yüzden de 2021 IPCC konsensüsü 2100 yılından önce AMOC çöküşünün muhtemel olmadığını söylüyordu. Bununla birlikte iklim modellerinde AMOC'un fazla stabil kabul edildiğine dair endişeler var. Ayrıca model simülasyonlarının çoğu Grönland SI uz tabakasının erimesinin etkilerini dikkate almıyor. AMOC göstergelerine dayanarak yakın zamanda yapılan bir istatistiksel analiz, devrilme noktasının bu yüzyılın ortalarında olabileceğini iddia ediyor. Ancak bu çalışmalar doğrudan RAPID dizgesi verilerine değil de daha eskiye dayanan dolaylı verilere dayandığı için sonuçlar biraz şüpheli.

YENİ ÇALIŞMALAR YAPILIYOR

Şu anda karmaşık bir iklim modeli kullanılarak yeni çalışmalar yapılıyor. Amaç, devrilme noktası davranışını anlamak ve "tuz geri besleme" kaynaklı bir devrilme noktasının erken uyarı işaretlerini tespit etmemizi sağlayacak en iyi konumu ve ölçütü belirlemek. Bu modele dayalı bilgileri gözlemsel veri kümelerine uygulayan ancak henüz hakem denetiminden geçmemiş bir çalışma, 2050 yılından önce AMOC'un çökme ihtimalini %42 ile 76 arasında tahmin ediyor. Bu, endişe verici derecede yüksek bir ihtimal.

BU KONUDA NE YAPABİLİRİZ?

AMOC'un çöküşü, gıda temini ve su kaynaklarını tehdit edebilir, ısınma ihtiyacı nedeniyle enerji talebini artırabilir ve altyapıyı büyük ölçüde zorlayabilir. Bu sorunların önüne geçmek için, küresel ısınmayı yavaşlatmak amacıyla sera gazı emisyonlarını hızla düşürmemiz gerekiyor. Ayrıca, iklim direncini artırarak bu riskleri hafifletmek mümkün olacaktır.

(Odatv.com)