Şantla Alzheimer tedavisi

Unutmanın, tehlikeli ve tıbbi tedavi gerektirecek boyutlara gelmesi, kişinin yaşam kalitesini düşürüyor.

 

Alzheimer tanısı konulan hastaların %60-70’i gerçekten ilaçla tedavi olacak hasta grubuyken, %30-40’lık bölümü aslında gerçek anlamda Alzheimer hasta grubunun dışında kalıyor. Bu hasta grubunda ortaya çıkan unutkanlık sorunu, beyinde sıvı toplanmasına bağlı olarak ortaya çıkıyor.

 

Beyindeki bir çay bardağı miktarındaki sıvı, basit bir cerrahi işlem ile beyne şant takılarak boşaltılıyor. Hasta işlem sonrası yaşam kalitesini düşüren çok önemli olumsuzluklardan kurtularak sosyal yaşamına geri dönüyor.

 

Memorial Antalya Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Bölümü’nden Op. Dr. Bülent Fahri Kılınçoğlu, unutkanlığa yol açan beyinde sıvı toplanmasının şantla tedavisi hakkında bilgi verdi.    

 

Beynin içinde olması gereken miktarda sıvı artışı, kafa içi basıncının artması ve beynin sıkışması unutkanlık sorunlarına neden olmaktadır. Özellikle ileri yaştaki hastalarda unutkanlığın; Alzheimer ya da beyinde sıvı artışından hangisine bağlı olarak ortaya çıktığı yapılacak bazı testlerle ve radyolojik incelemelerle belirlenebilmektedir. Hastaların, geçmişe yönelik olayları net bir şekilde hatırlamaları mümkünken, yakın zamanda yaşadıklarına dair herhangi bir şey hatırlayamamalarına neden olan bu sağlık sorunu, yaşam kalitesini de olumsuz etkilemekte, örneğin hasta evinden dışarı çıktığında, bir daha evinin yolunu bulamayarak kaybolmaktadır.

 

Beynin fonksiyonunu bozan bir çay bardağı sıvı, hastanın yaşamını kabusa çevirerek başta unutkanlık olmak üzere hayat kalitesini düşüren bir çok sorunu da beraberinde getirmektedir. Hidrosefali olarak adlandırılan bu durum, ilaç tedavisine yanıt vermemesine rağmen cerrahi tedaviyle düzelerek, ameliyat sonrası hastalara bambaşka bir dünyanın kapılarını açmaktadır. Genel anestezi altında gerçekleştirilen şant takma işleminde, hastanın kafatasına küçük bir delik açılarak, şantın ucu beyin içindeki beyin omurilik sıvısının bulunduğu odacığa yerleştirilmektedir. Daha sonra; baş, boyun ve karın cildinin altından geçen bir tünel açılarak şantın diğer ucu bu sıvının rahatlıkla emilebileceği kalp ve karın içi boşluğa yönlendirilmektedir. Fazla sıvı beyinden uzaklaştırıldığında, hasta olumsuz etkiden de kurtulmaktadır.

Nörolojik muayene sonrası çekilen beyin MR’ı sonrası beyinde sıvı toplanması belirlendiğinde, hastanın şant işleminden yarar görüp göremeyeceğini kontrol amaçlı olarak belden sıvı alınarak 24-48 saat beklenmektedir. Bu süre içinde hastada bir farklılık ve durumunda bir düzelme göze çarptığında, hastanın işlemden yarar göreceği kesinlik kazanmış olur ve ameliyat gerçekleştirilir. Tanının doğru bir biçimde konulması ve işlemin uygun hastaya yapılması, başarıyı da getirmektedir. Ancak beyninde su toplanması nedeniyle 20 yıldır sıkıntı yaşayan bir hastanın işlem sonrası hemen iyileşmesi beklenemez. Bunun için belli bir sürenin geçmesi gerekir. Erken müdahalede hızlı yanıt verebilen sorun ileri yaş hastalarında yaş sınırı olmaksızın şant uygulaması ile tedavi edilebilir. 

Beyinde toplanan sıvının boşaltılması bu hastalarda unutkanlık ile birlikte var olan sorunların giderilmesinde de etkilidir. Hastanın idrar kaçırma sorunu ve yürüyüş bozukluğu gibi sorunları da düzelmektedir. İleri yaşa bağlı olarak unutkanlık, idrar kaçırma ve ortopedik sorunlardan kaynaklanan yürüme bozukluğu gibi sorunlar geçiştirilmektedir. Ancak bunların %30-40’lık kısmı beyinde sıvı toplanmasına bağlıdır ve basit bir cerrahi müdahale ile çözülebilir. Çünkü bu sorunlar kişinin hayat kalitesini olumsuz etkiler. Yakın çevresindeki kişileri unutma, hafızasını toparlayamama, çevresindeki kişilerden sosyal anlamda yararlanamama gibi sıkıntılara neden olmaktadır. Kişinin ailesi de bu durum karşısında mutsuzluk yaşamakta, hastanın durumu kısırdöngüye dönüşmektedir. Oysa cerrahi müdahale bu sorunların çözümünde oldukça etkilidir. 

 

30-45 dk arasında süren işlem, genel anestezi altında yapılmakta ve hasta 2-3 günlük yatış süresinin ardından taburcu edilmektedir. İşlem sırasında kullanılan sistemler vücut ile uyumludur ve ameliyat sonrası oluşabilecek herhangi bir problem durumunda, herhangi bir müdahale yapılmadan dışarıdan sorun rahatlıkla giderilebilir.

 

Ameliyatta kullanılan cihazlarla hastaların uyumu ve reaksiyonları farklıdır. Bu nedenle bir hasta için uygun olan diğer hasta için sorun çıkarabilir. Böyle durumlarda küçük bir mıknatıs yardımı ile bozulan mekanizmanın ayarı değiştirilebilir. Hastanın işlem sonrası yürüme bozukluğu ortadan kalkar ancak unutkanlığı ile ilgili sorun devam ederse, mıknatıs ile gerekli ayar yapılarak onun da istenilen seviyeye gelmesi sağlanmaktadır. Ameliyat sonrasındaki 1 aylık sürede bu tür düzenlemeler gerekebilir, daha sonra herhangi bir sorun genellikle görülmez. Sistemin mekanizması, beyinde birikebilen gerekli olmayan sıvıyı boşaltma ve gerektiği kadar sıvı bırakma özelliği taşıdığı için hastalar sorunsuz bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmektedir.    

 

Hasta işlem sonrası tedaviye hemen yanıt vermektedir. Daha önce idrar kaçıran, unutkanlık sorunu bulunan, devamlı uyku halinde olan, bakıma muhtaç ve bir başkasının yardımı olmadan günlük işlerini yapamayan hastalar; şant takılma işlemi sonrası gözlerini açarak konuşmasından hareketlerine kadar her şeyi ile normal ve sağlıklı bir insan haline gelir. Ameliyat sonrası görülen bu % 50’lik etki, bir süre sonra daha da artmaktadır.    

 

Elinde iki baston ile eşinin yardımı olmaksızın yürüyemeyen, yatağa bağımlı olan, tuvalete gitmekte büyük sorun yaşayan, çevresindekileri tanımayan ve soru sorulduğunda yanıt vermekte zorlanan 72 yaşındaki bakım hastası, ameliyat sonrası düzgün cümleler kurarak konuşmaya ve daha önce tanımadığı yakınlarıyla iletişim kurmaya başladı. Tuvalete kendisi gitti ve kalkıp rahatlıkla dolaştı. Ameliyat öncesinde evinde oturan ve bakıma muhtaç olan hasta, ameliyat sonrası sahilde tek başına dolaşır hale geldi.