Kumluca hazinesi 45 yıldır yurda dönmeyi bekliyor

Kumluca Hazinesi, diğer adıyla Sion Eserleri, ilçe merkezine 1 kilometre uzaklıktaki Hacıveliler Köyü'nün bulunduğu antik kentte 1963 yılında bir kadın çobanın bölgede otlattığı keçisinin ayağının çukura saplanması sonucu ortaya çıktı. M.S. 6'ncı yüzyıla ait olduğu belirlenen Bizans Kilisesi kalıntısından çıkarılan eserlerin bir bölümü jandarma tarafından Antalya Müzesi'ne teslim edildi. Bölgede yapılan kaçak kazılar sonucunda kilisedeki hazinenin önemli bölümü yurt dışına çıkarıldı. Uluslararası kaçakçı Yorgo Zakos, ABD'de yaşayan emekli Büyükelçi Robert Woods Bliss ve eşi Mildred Barnes Bliss'e aynı yıl hazineyi 1 milyon dolara sattı.

Yurt dışına kaçırılan eserler 1967 yılında Washington'da bulunan Bliss çiftinin kurduğu Dumbarton Oaks Müzesi'nde ortaya çıktı. 'Church Treasure' başlığı altında yer alan eserlerin Antalya yakınlarından gelme dini bir define olduğu ve yarısının Oaks'ta bulunduğu belirtildi. Kumluca Hazinesi'nin ABD'de olduğunun ortaya çıkması üzerine hazinenin iadesi konusunda ilk görüşmeler başladı. Müze, eserlerin 1963 yılında iyi niyet kapsamında satın alındığını belirterek, iadesine olumsuz yaklaştı.

Müzenin bağlı olduğu Harvard Üniversitesi'nin 1973 yılında aldığı, 'yasa dışı yollardan ülkelerinden çıkarılmış kültürel varlıkların ülkelerine iadesi' kararı uyarınca, dönemin Müze Müdürü Giles Constable, Türkiye'ye, hazinenin Antalya Müzesi'nde bulunan parçalarının ABD'ye götürülerek onarımlarının yapılmasını ve eserlerin 100 yıl süreyle müzede teşhirini önerdi. Fakat bu öneri kabul görmedi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Dumbarton Oaks Müzesi arasında hazinenin ABD'deki 18 parçasının iadesi için görüşmeler, 1984 yılına kadar sürdü. 1984 yılında Müze Müdürü Giles Constable Türkiye'ye gelerek dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Mükerrem Taşçıoğlu ile görüştü. Görüşmede ABD'de bulunan hazinenin mülkiyeninin devri ve her iki ülkede bulunan eserlerin onarım ve yayın işinin ortak bir kurul tarafından ele alınması kararlaştırıldı, ancak bu anlaşma hayata geçirilemedi.

Üç yıl duran görüşmeler 1987 yılında Dumbarton Oaks Müzesi Müdürü Robert Thompson'un görüşmelere başlanması konusundaki mektubuyla yeniden hareketlendi ama somut adım atılamadı. 2000 yılınde ise bu kez Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı çift koldan bastırdı ve Dumbarton Oaks Müzesi'yle Kumluca Hazinesi hakkında karşılıklı bilgi alışverişi, koleksiyonun incelenmesi, restorasyon ve mülkiyet durumlarının belirlenmesiyle igili müzakerelerin başlatılmasını istedi. Müze yetkilileri bu talebi "Memnuniyetle" diyerek karşıladı.

Dumbarton Oaks Müzesi'yle görüşmeler bu yıl 45'inci yılına girerken Kumluca Hazinesi'nin elde kalan koleksiyonu, Antalya Müzesi'nde 1984 yılında kaçak kazılarda ortaya çıkartılan ve ancak 27 Ekim 2009'da kendi topraklarına dönen yüzyılın definesi Elmalı Sikkeleri'nin hemen arkasında sergileniyor.

Dumbarton Oaks Müzesi yetkilisi Susan Boyd'un raporunda Kumluca Hazinesi'nin, tek atölyede çeşitli teknik ve stillerin bir arada kullanılması ve Bizans Kilisesi'ne ait çok sayıda dini eşya olması ve objelerdeki yazıtların zenginliği açısından oldukça önemli olduğu belirtiliyor. Üzerinde Bizans'ın en görkemli olduğu 1'inci Jüstinyen Dönemi'nde Konstantinapolis'te yapıldıklarını gösteren damgaların bulunduğu hazine üzerinde bulunan monogramlardan bir kısmının, hayırsever piskopos Eutykhianos tarafından Sion Manastırı'na hediye edildiği kabul ediliyor. Güney Likya dağlarındaki bir manastır için olağanüstü hediye olduğu düşünülen Kumluca Hazinesi tümü gümüşten, önemli bölümü altın kaplama tepsiler, haçlar, kandillerden oluşuyor.

 

Emre BAYLAN/ANTALYA, (DHA)