Kolajen takviyeleri gerçekten işe yarıyor mu?

Kolajen cilt ve eklemlerin yapısı için önemli olan bu protein, kırışıklıklardan kötü uykuya kadar her şeye mucizevi bir tedavi olarak sunuldu .

Vücuttaki en bol protein olan kolajen üretimi, cildinizi Güneş'ten korusanız da korumasanız da yaşla birlikte doğal olarak yavaşlar. Bunu telafi etmek için kolajen takviyesi patlayan bir iş haline geldi. Bir meraklısı, hayatınızı nasıl uzatacağınız konusunda tek kişilik bir deney haline gelen teknoloji girişimcisi Bryan Johnson'dır ve her gün 25g (0,9 ons) kolajen peptidi aldığını söylüyor.

Ancak kolajen her zaman iyi anlaşılmamıştır. Bu molekülle takviye almanın sağlık açısından faydaları olduğuna dair bazı kanıtlar olsa da, araştırmalar sınırlıdır. Takviye olarak almanın başlıca riski para israfı olabilir ancak bilimsel kanıtlar pazarlama iddialarıyla uyumlu mu?

Kolajen neden kafa karıştırıcıdır?

Temel bilgilerle başlamak gerekirse, "kolajen yalnızca hayvansal bağ dokusunda bulunur" diyor ABD'nin Georgia eyaletinde kayıtlı bir diyetisyen ve aynı zamanda insanların bulundukları bölgedeki diyetisyenlerle bağlantı kurmasına yardımcı olan bir şirket olan Top Nutrition Coaching ağının bir parçası olan Andrea Soares.

Kolajen ürünleri çeşitli hayvanlardan gelir: inekler, domuzlar, tavuklar ve balıklar. Şekerleme, jöle ve ilaçlar için kapsüller yapmakta kullanılan jelatin, bir kolajen türüdür. Soares, "Bazı bitki bazlı takviyeler 'vegan kolajen' olduğunu iddia eder, ancak aslında vücudunuzun kendi kolajenini yapmasına yardımcı olan C vitamini, amino asitler ve mineraller gibi kolajen artırıcı bileşenler içerirler" diyor. "Vegan iseniz, paranızı aslında kolajen içermeyen bitki bazlı 'kolajen' takviyeleri yerine dengeli bir diyete harcamak isteyebilirsiniz."

Farklı kolajen türleri farklı şekilde çalışıyor gibi görünüyor. Hidrolize kolajen (kolajen hidrolizat), peptitler olarak bilinen kısa amino asit zincirlerine parçalanmış kolajendir. Bunlar sindirim sisteminde hareket ettikçe daha da parçalanır. Öte yandan, denatüre olmamış (ham) tip II kolajen, eklemleri çevreleyen kıkırdağın bir bileşenidir . Teoride eklemlerin etrafındaki kolajeni yenilemeye yardımcı olabilir diyor Sidney Üniversitesi'nde osteoartrit üzerine odaklanan bir romatoloji klinisyen araştırmacısı olan David Hunter. Tip II kolajen de midede amino asitlere parçalanır, ancak hidrolize kolajen vücut tarafından daha iyi emilir.

Şekerleme, jöle ve ilaç kapsülleri yapımında kullanılan jelatin, bir kolajen türüdür.

Çok çeşitli kolajen kaynakları ve türlerinin yanı sıra, madde barlardan içeceklere kadar birçok farklı formda paketlenir. Soares, toz ve sıvılarla karşılaştırıldığında "tabletler ve sakızlar genellikle porsiyon başına daha az kolajen içerir ve ilave şeker veya dolgu maddeleri içerebilir" diyor. Protein ve C vitamini açısından zengin yiyecekler tüketmek genellikle vücudumuzun kolajen yapmasına yardımcı olsa da, kemik suyu gibi yiyeceklerde bulunan kolajen miktarı değişir. Kolajeni takviye olarak alanların doz başına en az 5-10 g (0,2-0,4 ons) kolajen içeren bir toz veya sıvı seçmelerini öneriyor.

Genel olarak, kolajen ürünleri hakkında yapılan birçok pazarlama iddiası incelemeye dayanmıyor . Avrupa Birliği'nde, "kolajen takviyeleri için hiçbir sağlık iddiası yeşil ışık almadı" diye açıklıyor Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi'nde (EFSA) insan beslenmesi konusunda kıdemli bir bilimsel görevli olan Leng Heng.

EFSA, yeni gıdalarla ilgili riskleri değerlendiren AB ajansıdır. Kolajene baktıklarında, şimdiye kadar bu konuda sunulan sağlık iddialarının yeterli yüksek kaliteli kanıtla desteklenmediği sonucuna vardılar. Heng, "Yeterince tanımlanmamışlardı, destekleyici insan çalışmalarından yoksundular veya insanlarda etkileri tahmin edemeyen hayvan ve laboratuvar araştırmalarından elde edilen kanıtlara dayanıyorlardı" diyor. Kolajenin cilt elastikiyetini korumaya yardımcı olduğu veya eklem işlevini iyileştirdiği fikri gibi iddiaların henüz bilimsel araştırmalarla yeterince gösterilmediğine dikkat çekiyor.

Hunter, potansiyel endüstri yanlılığının titizliği belirlemede önemli bir endişe olduğunu söylüyor. Birçok kolajen çalışması takviye şirketleri tarafından finanse ediliyor veya bu şirketlerin çalışanları tarafından yazılıyor. Çıkar çatışmalarının akademik makalelerde beyan edilmesi gerekiyor ancak bu her zaman olmuyor. Örneğin, yayınlanan bir makalede takviye şirketleriyle bir ilişki olduğunu belirten yedi yazardan beşi yer alıyor ancak çıkar çatışmaları bölümünde daha fazla bilgi verilmiyor. (BBC'nin bir sorusuna yanıt olarak, bu makalenin yayıncısı Elsevier, makalenin şu anda araştırıldığını belirtti.) 

Hunter, "Bu çalışmaların birçoğu için gerçek şu ki, endüstriden tamamen bağımsız olan herhangi birini bulmak zor," diyor. Etkileyiciler bazen düşük kaliteli araştırmaları övüyor ve sağlık otoriteleri tarafından önerilenden daha yüksek dozda takviyeleri teşvik edebilir. Sistematik incelemeler ve meta-analizler bile - birden fazla çalışmanın sonuçlarını bir araya getiren kanıtların geniş ölçekli incelemeleri - altta yatan çalışmaların kalitesi tarafından tehlikeye atılabilir. Hunter ve ortak yazarları, endüstri katılımı da dahil olmak üzere bu tür çalışmalardan kaynaklanan önyargı riskini değerlendiriyor. Ancak, kolajen durumunda olduğu gibi, yeterli sayıda bağımsız deneme olmadığında önyargıyı tam olarak hesaba katmanın zor olabileceğini söylüyor.

Kolajen, bağ dokusunun oluşumuna yardımcı olur ve vücudun cildi, kemikleri ve kıkırdaklarında hayati bir rol oynar.

Kolajen takviyesinin bireysel sağlık riskleri düşük görünse de, kolajene olan artan iştahın daha büyük potansiyel sonuçları vardır. Örneğin, sığırlardan alınan kolajen takviyeleri Brezilya'daki ormansızlaşmayla ilişkilendirilmiştir.

Bu arada Avrupa Komisyonu, kolajen veya jelatinin bulaşıcı süngerimsi ensefalopati (TSE veya prion hastalığı) vakalarına yol açabileceği olasılığına ilişkin bir araştırma başlattı. EFSA, insanların enfekte jelatine oral maruziyetini varsayımsal en kötü durum senaryoları altında tahmin etti ve çok küçük veya hiç risk olmadığını buldu.

Cilt, doku ve eklemler için kolajen

Kolajenin faydalarına dair iddiaların temel sorunlarından biri, molekül yutulduğunda ne olduğudur. Londra'lı dermatoloğu Anjali Mahto'nun 2019'da BBC'ye söylediği gibi , "sindirimden sağ çıkacağına, kan dolaşımına katılacağına ve cildinize ulaşacağına dair çok az sağlam kanıt var ". Aslında, herhangi bir protein mideye ulaştığında -kollajen dahil- genellikle hızla amino asitlere parçalanır ve bunlar daha sonra vücudun o anda ihtiyaç duyduğu proteinlere yeniden birleştirilir. Yani, vücudun kolajene ihtiyacı varsa bu amino asitleri kolajene yeniden birleştirebilir, ancak bunun garantisi yoktur.      

Bir diğer konu da kolajen takviyelerinin formülasyonudur. Kolajen ürünlerine ilişkin birçok dermatoloji çalışmasında, bu ürünler aynı zamanda cilt sağlığına fayda sağlayabilecek diğer bileşenleri de içerdiğinden kolajenin etkilerini izole etmek zorlaşır.

Ancak birçok tüketici kolajenin ciltlerinin görünümü ve hissi üzerindeki etkilerine yemin ediyor. Bir sistematik inceleme ve meta-analiz, hidrolize kolajenin cilt üzerinde , nemlendirme ve elastikiyeti iyileştirme gibi faydalı etkilere sahip olabileceğini buldu. Ancak yazarlar, bunu doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu sonucuna vardı.

Diğer çalışmalar , yüksek miktarda kolajen peptitleri prolilhidroksiprolin ve hidroksiprolilglisin içeren oral ürünlerin cildin nemini ve görünümünü iyileştirebileceğini ileri sürmüştür. Soares, "Önemli olan tutarlı kullanımdır" diyor.

Kolajen takviyelerinin potansiyel faydalarını, örneğin tendonlar için, artırmak için belirli stratejiler vardır. Liverpool John Moores Üniversitesi'nde nöromüsküler fizyoloji alanında bir okuyucu olan Robert Erskine, egzersizin vücudun dokularını normalden daha fazla kolajen üretmeye teşvik edebileceğini öne sürüyor. Bu da tendonları güçlendirebilir, kişinin daha hızlı hareket etmesini ve düşme olasılığının daha düşük olmasını sağlayabilir.

Bir çalışmada, Erskine ve İngiltere'deki üniversitelerden meslektaşları, hidrolize kolajen almanın yüksek yoğunluklu direnç egzersizinden sonra vücut tarafından üretilen kolajen miktarını artırıp artıramayacağını test etti. Genç ve sağlıklı erkeklerden oluşan küçük bir örneklem üzerinde yapılan araştırma, erkeklerin egzersizden önce C vitamini ve 30g (1 ons) hidrolize kolajen karışımı içtiklerinde önemli ölçüde daha fazla yeni kolajen ürettiklerini buldu. Bu, daha önce incelenen veya tüketiciler için tipik olarak paketlenen dozdan daha yüksek bir dozdu.

Erskine'in de dahil olduğu başka bir çalışmada, ekip aynı etkiyi sağlıklı orta yaşlı erkeklerde test etti. Kolajen takviyesinin hala bir etkisi olduğunu, ancak daha küçük bir etki olduğunu buldular. Yani, yaş, cinsiyet gibi kolajen üretiminde bir faktördür. Örneğin, östrojen ve kolajen sentezi arasında bağlantılar vardır .

Kolajen takviyeleri tavuk ve inek gibi hayvanların derisinden, kıkırdağından ve kemiklerinden elde edilir.

"Özellikle kadın sporcuların refahını ve performansını nasıl iyileştirebileceğimizi araştırmaya çalışmakla gerçekten ilgileniyorum" diyor Erskine. "Kolajenin bunda büyük bir rol oynayacağını düşünüyorum," sadece performansı iyileştirmek için değil, aynı zamanda yaralanma riskini azaltmak için de. Bu tür araştırmalar nispeten yeni ve küçük ölçekli olsa da, elit sporcuların beslenme alışkanlıklarına zaten entegre ediliyor. "Bu önerileri yapmak için kanıtların yeterince güçlü olduğunu düşünüyorum" diyor.

Aslında, kolajen takviyeleri genellikle genç ve atletik veya imajına düşkün kişilerle ilişkilendirilse de, giderek artan bir şekilde yaşlılıkla ilişkili kronik rahatsızlıklar için olası bir tedavi olarak araştırılıyor. Örneğin, kolajenin romatoid artrit semptomlarına yardımcı olup olmadığına dair karışık kanıtlar var. Yakın zamanda yapılan bir meta-analiz, bu alandaki araştırmaların genel kalitesinin düşük olduğunu, bu nedenle kolajen takviyelerinin yardımcı olup olamayacağına karar vermenin mümkün olmadığını buldu. Ancak yazarlar, bazı çalışmalarda olumsuz etkiler bildirildiğini belirtti.

Osteoartrit konusunda ise Hunter ve meslektaşları, yapılan çalışmalar üzerinde sistematik bir inceleme yaparak , kolajen takviyelerinin kısa vadede osteoartrit kaynaklı ağrıyı azalttığını buldular.

Ancak Hunter, kanıt tabanının sınırlı olduğunu vurguluyor. Ekibin dayandığı kolajen çalışmaları hem nicelik hem de nitelik açısından sınırlıydı (küçük örnek boyutlarına sahip olmak gibi). Bu nedenle kendisi ve meslektaşları, osteoartrit için daha umut verici görünen tamamlayıcı ilaçların yeni bir klinik denemesine kolajeni dahil etmediler: çam kabuğu özütü, Boswellia serrata özütü ve kurkumin.

Kolajen takviyesi almalı mısınız?

Herhangi bir takviyede, insanların aldığı diğer ilaçlarla etkileşim riski vardır , bu nedenle Hunter takviye almayı düşünen herkesin önce bir sağlık uzmanıyla görüşmesini öneriyor. Erskine, kolajen gibi bir proteinin artan alımının, protein metabolizmasını etkileyen böbrek veya karaciğer rahatsızlıkları olan kişiler için bir endişe kaynağı olabileceğini söylüyor.

Hunter'ın hastalarının çoğu, reklamlardan, medyadan veya tanıdıkları kişilerden duydukları takviyelerle ilgileniyor, diyor. "İnsanların, özellikle sağlık profesyonellerinin bu konuşmalara açık olması gerçekten önemli," diyor. "Eğer küçümseyici olursanız, bence bu hastaların birçoğunun gidip yine de onu alması çok olası."

Hunter, kendi muayenehanesinde takviyelere ilgi gösteren hastalara bazılarının üç veya dört hafta denenmeye değer olduğunu söylüyor. Cilt görünümünde olduğu gibi, bazı çalışmalar takviyelerin eklem faydalarının iki veya üç aydan önce, hatta hiç ortaya çıkmadığını öne sürüyor. Ancak Hunter, osteoartrit ile yaşayan birçok kişinin bir ay veya daha kısa bir süre içinde etki görmezlerse takviyeye devam etmekte zorlanacağını belirtiyor.

Genel olarak, birinin kolajen aramasının birçok nedeni olduğu göz önüne alındığında, bir kolajen takviyesinin değerli olup olmadığına dair tek bir cevap yoktur. Bunu neden almak istediğinize, ne kadar süre almaya devam edebileceğinize, ne kadar uygun fiyatlı olduğuna, kolajenin diğer bileşenlerle birleştirilip birleştirilmediğine ve sağlığınızın diğer yönlerini nasıl etkileyebileceğine bağlı olacaktır. Erskine, "Herkes bir kolajen takviyesine aynı şekilde yanıt vermeyecektir," diyor.

Sonuç olarak, bilim insanları kolajen takviyelerine harcanan yıllık yüzlerce poundun daha dengeli diyetlere harcanabileceğini ve bunun da sağlığı birçok yönden iyileştirebileceğini belirtiyorlar. Besleyici ve çeşitli yiyeceklere ek olarak, egzersiz, uyku ve güneş kreminin hepsinin cilt görünümü ve sağlığı için bilinen faydaları vardır, örneğin. Sıkıcı görünebilir, ancak uzun vadede size ciddi miktarda para kazandırabilir.

*Bu makaledeki tüm içerik yalnızca genel bilgi amaçlıdır ve bir doktorun veya diğer sağlık bakım uzmanının tıbbi tavsiyesinin yerine geçmemelidir. BBC, bu sitenin içeriğine dayanarak bir kullanıcı tarafından yapılan herhangi bir teşhis için sorumlu veya yükümlü değildir. BBC, listelenen herhangi bir harici internet sitesinin içeriğinden sorumlu değildir ve sitelerin hiçbirinde bahsedilen veya tavsiye edilen herhangi bir ticari ürünü veya hizmeti onaylamaz. Sağlığınız konusunda herhangi bir şekilde endişe duyuyorsanız her zaman kendi pratisyen hekiminize danışın.

(BBC)