Transferler dondu ihracat durdu

Ukrayna Savaşı sonrası Türkiye ile Rusya arasında artan ticarette tahsilat sorunları büyüyor. Rusya’dan gelen para transferlerinde aralık ayında başlayan sıkıntılar, ocakta artarak devam ederken, birçok firmanın ödemesi bankalardan ya geri dönüyor ya da ret yiyor. İhracatta ciddi aksamalara yol açan sorunla ilgili firmalar ise endişeli bekleyişte.

RUSYA’DAN PARA TRANSFERLERİ DURMA NOKTASINA GELDİ

Batı’nın yaptırımlarına rağmen Türkiye ile Rusya’nın artan dış ticaretine, para transferlerinde yaşanan engeller darbe vurmaya başladı. Edinilen bilgiye göre, ABD Dışişleri Bakanı Blinken’ın ziyaretinden sonra ihracatçıların Rusya’dan gelen TL ve ruble ödemelerini alamadıkları, transferlerin bazı bankalardan doğrudan geri gönderildiği, bazı bankaların ise ‘yasaklı ürün’ diyerek daha önce kabul ettiği işlemleri reddetmeye başladığı öğrenildi.

1 Ocak itibarıyla para transferlerinin neredeyse durma noktasına geldiğini belirtirken, bu durumun ihracatı sekteye uğratmaya başladığını, ticaretin devamı için acilen çözüm beklendiğini dile getirdi.

9,4 MİLYAR DOLARLIK İHRACAT

2022 yılında başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası ABD ve AB, Rusya’ya yönelik yaptırımlarını sertleştirirken, Türkiye ile Rusya arasında ticaret artarak sürüyor. Geçen yılın tamamında Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı yüzde 23,2 artarak, 2022’deki 7 milyar 647 milyon dolar seviyesinden, 9 milyar 423 milyon dolara çıktı. Bu ülkeye en fazla ihracat yapan 5 sektör de sırasıyla kimya, makine, otomotiv, yaş meyve sebze ve elektronik oldu. Batı, iki ülke arasında artan ticari ilişkilerden dolayı rahatsız olsa da, özellikle Türkiye’nin tahıl koridorundaki rolü nedeniyle tepkisini ‘ılımlı’ biçimde dile getiriyordu. Ancak süreçte gelinen noktada Rusya’dan para transferlerinin son dönemde giderek zorlaştığı ve durma noktasına geldiği öğrenildi.

Özellikle ABD Dışişleri Bakanı Antony J. Blinken’ın son Ankara ziyaretinde de konunun gündeme geldiği ve ardından birçok bankanın Rusya’dan transferleri geri gönderdiği gelen bilgiler arasında. Zira Blinken’ın 6 Ocak’taki Ankara temaslarının ardından, Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada “Bakan Blinken, İsveç’in NATO’ya katılımının onaylanması için son adımların tamamlanmasının ve yaptırımlar ile ihracat kontrolünden kaçınma konularının ele alınmasının önemini vurguladı” ifadelerine yer verilmişti.

TAHSİLAT ENDİŞESİ ARTIYOR

Otomotiv sektöründe ihracatçıların yılbaşından bu yana transferlerini alamadıkları öğrenilirken, yapılamayan tahsilatlar nedeniyle ihracatın durma noktasına geldiği iddia ediliyor. Yanı sıra, ayakkabı sektöründe Türkiye’den en fazla alım yapan Rus firmaya çalışan Türk üreticilerin, bu ay içinde Rus müşterilerinde gelen hiçbir ödemeyi alamadıkları öğrenildi. Konuyla ilgili ulaştığımız üst düzey bir sektör temsilcisi, tahsilat yapamayan üreticilerin ihracat gerçekleştiremediğini, bu nedenle Rus firmanın alımlarını Çin’e kaydırdığını ifade etti. Kimya sektöründe faaliyette bulunan bir sektör temsilcisi de ocak ayında Rusya’dan ödeme alabilen firmalar bulunduğunu, ama geçmişe göre çok fazla zorluk çıkarıldığına işaret etti. Bilindiği gibi, en büyük müşterisi Ruslar olan tekstil merkezi Laleli’de de sıkıntı büyük. Konuşma fırsatı bulduğumuz bir sektör temsilcisi, 1 Ocak’tan bu yana Rusya’dan ödeme alamadıklarını, gelişmeleri tedirginlikle izlediklerini söyledi. Yanı sıra Rusya’ya taşıma yapan yerli armatörler de para transferinin son dönemde giderek zorlaştığını dile getirdi.        

BAKANLIK ÇALIŞMA BAŞLATTI

Son dönemde yaşanan para transferi sorunlarının AB’nin son yaptırım listesinde kapsamın genişletilmesinden, Türkiye’deki ihracatçı firma yaptırım kapsamında olmayan malları satsa da alıcının yaptırım listesine alınmış olmasından ve Türk bankalarının bilançolarında ruble ile işlemlere ya da Rusya’dan para transferine aracılık yaptığının görünmesini istememesinden de kaynaklanabileceği belirtiliyor. Konuyla ilgili olarak Ticaret Bakanlığı’nın bir çalışma başlattığı, tahsilat yapamayan firmaların taleplerini toplamaya başladığı öğrenildi.

RUS FİRMALARIN DA TÜRKİYE’DE İŞLERİ ZORLAŞMAYA BAŞLADI

Bilindiği üzere, Rusya ile gelişen ilişkilerde sadece dış ticaret gelişmemiş, yanı sıra Rusların Türkiye’de kurdukları şirket sayılarında da önemli ölçüde artışlar yaşanmıştı. Bu artış trendi 2023’te son buldu. Geçen yılın ocak-kasım dönemin kurulan Rus sermayeli şirket sayısı 2022’nin aynı dönemine göre yüzde 42,8 azalarak 690’a indi. Rus iş insanlarının bu noktada birtakım zorluklar yaşamaya başladığı belirtiliyor. Konuyla ilgili Rus Kommersant gazetesinin haberine göre, önceki yıl nispeten kolay iş kurulan Türkiye, yaptırım rejiminin sertleşmesiyle birlikte daha zorlu bir pazara dönüştü. Zira AB’nin 11’inci yaptırım paketiyle birlikte durumun değişirken, sahibi ya da genel direktörü Rus vatandaşı olan şirketlerin bankada hesap açtırmasının ve Türkiye’den başka ülkelere para transferi yapmasının eskiye göre çok daha zor olduğu, hatta bazı durumlarda imkânsız hale geldiği haberde yer verilen bilgiler arasında.       

GRİ LİSTE İDDİASI 

Rusya’dan para transferlerinin zora girmesinin bu ülkeyle ticareti yavaşlatması kaçınılmazken, bu konuda en çarpıcı iddia Türkiye’nin gri listeden çıkmak adına bu yönde hareket ettiği şeklinde. Zira Mali Eylem Görev Gücü (FATF ) Gri Listesi’nde yer alan Türkiye, şubat ayında FATF’nin genel kurulu öncesi tam uyum için birtakım adımlar attığı biliniyor. Hatta Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Kasım ayında yaptığı açıklamada, gri listeden çıkış için sadece kripto para alanında bir düzenleme yapılması gerektiğini söylemişti.

Söz konusu düzenleme ‘kripto paralarla ilgili’ olarak nitelense de gerçekte özellikle kara para aklama ve başta terör örgütleri olmak üzere suç örgütlerinin finansman hareketlerinin kısıtlanması ile bu türlerden suça karışmış kişilerin mal varlıklarına el konulmasını kolaylaştırıcı düzenlemeleri içeriyor.

BANKALAR TARAFINDAN ‘BİLGİMİZ YOK’ YANITI

İddialar, katılım bankaları tarafında sıkıntının arttığı yönünde. Yanı sıra birçok özel bankanın geçmişte transfer işlemi gerçekleştirirken, şimdilerde ihracat bedelleri için fatura talep ettiği, beyan edilen mallarının büyük kısmının ‘yasaklı ürün’ olduğunu ileri sürüp işlem yapmadığı öne sürülüyor. Transferleri geri dönen firmalar, bankalardan net bir bilgi alamadıklarından şikâyet ederken, Rusya ile ticaretin nasıl devam edeceğine ilişkin bir netlik bekliyor. Öte yandan, konuyla ilgili ulaştığımız bankacılık sektörü kuruluşları verdikleri bilgide uygulamaya ilişkin bilgilerinin olmadığını söyledi.

(Merve Yiğitcan- Ekonomim)