Krizler kredi kartı artışını frenledi

Türkiye’de istihdam edilen kişi sayısı son 10 yılda yaklaşık yüzde 5 oranında artarken, kredi kartı sayısındaki artış yüzde 265’e ulaştı. Ekonomik kriz nedeniyle 2001 yılında kredi kartı sayısı bir önceki yıla göre yüzde 3 gerilerken, 2009 yılında yaşanan krizin etkisiyle kredi kartı artış hızı yavaşladı.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu(BDDK) Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler Raporu kredi kartı sayısının istihdam artış hızının üzerinde gerçekleştiğini ortaya koydu. Kredi ve banka kartı analizlerine yer verilen rapora göre Türkiye’de istihdam edilen kişi sayısı son 10 yılda yaklaşık yüzde 5 oranında artışla 21 milyon 581 binden 23 milyon 955’e çıkarken, kredi kartı sayısındaki artış yüzde 265 oldu. 2000 yılında 13 milyon 372.6 bin olan kredi kartı sayısı, 2010 yılında 48 milyon 803 bine ulaştı. Bankalararası Kart Merkezi verilerine göre 2011 yılı Haziran ayında kredi kartı sayısı 2010 sonuna göre yüzde 0.7 artışla 49 milyon 126 bini aştı. 2000 yılına oranla ise artış yüzde 268'e ulaştı. BDDK’ya göre kredi kartı sayısındaki artışta bankaların pazar payı ve kar artırma stratejilerinin etkisinin yanı sıra, tüketicilerin harcama davranışlarındaki değişim de etkili oldu.

-KRİZLER KREDİ KARTI ARTIŞINA FRENLEDİ-

Yıllar itibarıyla veriler incelendiğinde, kriz yıllarında kredi kartı sayısındaki artış frenlendi. Ekonomik krizin etkisiyle 2001 yılında kredi kartı sayısı bir önceki yıla göre yüzde 3.5 azalışla 13 milyon 372.6 binden 12 milyon 905 bine geriledi. Bir önceki yıla göre yapılan değişim hesaplamalarına göre 2002 yılında kredi kartı sayısındaki artış yüzde 21.7, 2003 yılında yüzde 26.5, 2004 yılında yüzde 31.4, 2005 yılında yüzde 14.5, 2006 yılında yüzde 8.5, 2007 yılında yüzde 15.1, 2008 yılında yüzde 16.2 oldu. Bu süreçte en düşük artış oranı ise yüzde 2.3 ile küresel finans krizinin ekonomi üzerindeki etkilerini en fazla hissettirdiği 2009 yılına ait. 2008 yılında 43 milyon 394 bin kredi kartı bulunurken, bu sayı 2009’da 44 bin 392’ye yükseldi. Artış hızı yüzde 2.3 olarak gerçekleşti. 2010 yılında ise bir önceki yıla göre artış yüzde 9.9’a ulaştı.

-MEVDUAT BANKALARININ PAYI YÜZDE 96.4-

Mevduat bankalarının kredi kartı pazarındaki payı yıllar itibarıyla ılımlı şekilde düştü. 2000, 2001, 2002 yıllarında kredi kartlarının tamamı mevduat bankalarına ait iken, 2003 yılı itibariyle katılım bankalarının kartları sınırlı da olsa devreye girdi. Mevduat bankalarının verdiği kredi kartı sayısının toplam içindeki payı 2010 itibarıyla yüzde 96.4 olarak gerçekleşti. Katılım bankalarının payı ise yüzde 3.6 oldu.

-İSTİHDAMDAKİ ARTIŞ SINIRLI KALDI-

Kredi kartı artış hızında gelişmeler, istihdamdaki artışa paralel gitmedi. Bir başka ifadeyle kredi kartlarının sayısı, istihdam piyasasına giren kişi sayısı kadar artmadı. Türkiye İstitastik Kurumu verilerine göre istihdam 2001, 2002, 2003, 2004 yıllarında bir önceki yıla oranla gerilerken, kredi kartı sayısı yalnızca 2001 yılında gerileme gösterdi, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009 ve 2010 yıllarında istihdamda yaşanan artış hızı ise kredi kartlarının oldukça gerisinde kaldı.

-KREDİ KARTI PAZARINDA EN FAZLA BÜYÜYEN GRUB, BÜYÜK ÖLÇEKLİ BANKALAR OLDU-

Kredi kartı pazarında en fazla büyüyen grup büyük ölçekli bankalar oldu. Bu grupda, banka başına kredi kartı sayısı 2010 yılı itibarıyla yaklaşık 5 milyon oldu. Ortak ölçekli bir bankanın ortalama kredi kartı sayısı 2009 yılındaki düşüşten sonra tekrar yükselerek yaklaşık 1.5 milyona ulaştı. Hızlı büyüme performansları sayesinde katılım bankaları, mevduat bankaları ile olan farkı kredi kartları alanında da her geçen yıl eritti.

-KREDİ KARTI SAYISI AÇISINDA TÜRKİYE İLK SIRALARDA-

Türkiye, kredi kartı sayısı bakımından dünyada ilk sıralarda yer aldı. 2009 yılı verilerine göre kart sayısı açısından ABD 1.1 milyar kredi kartı ile ilk sırada yer alırken, bu ülkeyi Çin, Brezilya ve Güney Kore takip etti. Türkiye’de ise söz konusu yılda 44 milyon kredi ile İngiltere hariç bütün AB ülkelerini geride bıraktı. Nüfus başına düşen kredi kartı sayısında da 3.6 ile ABD ilk sırada yer alırken, Türkiye’de bu rakam 0.6 seviyesinde gerçekleşti. Bu oranla Türkiye, Lüksemburg, İspanya, İngiltere, Finlandiya ve Portekiz dışındaki AB ülkelerinin önünde yer aldı. BDDK’ya göre Türkiye ödeme sistemlerinin kredi kartı ayağında teknolojik altyapısıyla ve kullanım kolaylığıyla örnek bir gelişim sergilediği değerlendiriliyor.

-BANKA KARTI SAYISI ATM SAYISINDAKİ ARTIŞA PARALEL ARTTI-

Sektörde banka kartı sayısı, ATM sayısındaki artışa paralel olarak her yıl istikrarlı bir şekilde arttı. 2010 yılı itibarıyla sistemdeki toplam 70 milyon banka kartından, 67 milyonu mevduat bankalarına, üç milyonu ise katılım bankalarına ait. Mevduat bankalarının banka kartı pazarındaki payı, 2004 yılında yüzde 99.9 iken bu oran 2010 yılında yüzde 95.8’e geriledi. Bankalararası Kart Merkezi verilerine göre 2011 yılı Haziran ayı itibariyle toplam banka kartı sayısı 75 milyon 622 bin 613’e ulaştı.

-KÜRESEL KARŞILAŞTIRMA-

Bankacılık hizmetlerinde banka kartı kullanımıyla ilgili olarak yapılan küresel karşılaştırmaya göre Türkiye’de kişi başına 0.9 adet banka kartı düşüyor. Kişi başına banka kartında AB ortalaması ise bir adet. BDDK verileri, Türkiye’nin kişi başına banka kartı sayısında AB ortalamasına yaklaştığını ortaya koydu. Bu konuda dünyada en iyi durumda olan ülke kişi başına 3.2 banka kartı ile Japonya iken, AB ülkeleri içinde 1.6 ile Portekiz ilk sırada yer aldı.