Kırsaldan göç, akbaba neslini tehdit ediyor

Doğa Derneği'nin yaptığı araştırma, Anadolu kırsalındaki nüfusun şehirlere göçü devam ederken, değişimin doğadaki diğer canlılar üzerindeki etkilerine dikkat çekti. Yaygın kanının aksine kırsal alanın boşalması ve insanların şehre göçünün pek çok canlı türünün sayısını azalttığı, bu canlılar arasında akbabaların da yer aldığı belirlendi.

TÜRKİYE'DE DÖRT TÜR YAŞIYOR

Kırsal bölgede yaşayanların kentlere göçü nedeniyle, Türkiye'deki 4 farklı akbaba türünün tehlike altında olduğunu ortaya koyan araştırmada; Anadolu'da kara akbaba, kızıl akbaba, küçük akbaba ve sakallı akbaba olmak üzere 4 akbaba türünün çok sayıda tehdide rağmen hayatta kalmaya çalıştığı belirtildi. Akbabalara Orta Anadolu ve Doğu Anadolu başta olmak üzere Türkiye'nin farklı yerlerinde rastlamanın halen mümkün olduğu da kaydedildi.

GELENEKSEL HAYVANCILIKLA UYUM

Dört akbaba türünün de Anadolu'da yüzlerce yıldır süren geleneksel hayvancılıkla uyumlu bir yaşam biçimine sahip olduğu belirtilen araştırmada, geniş mera alanlarında sürdürülen çoban kültürünün akbabalar için son derece önemli bir besin ve yaşam alanı kaynağı olduğuna işaret edildi. Anadolu meralarında serbestçe otlayan hayvanların hem akbabaların leş bulmaları için gerekli açık alanları oluşturduğu, hem de besin olduğuna dikkat çekilerek, "Akbabalar herhangi bir nedenle ölen hayvanların leşlerini yediği için doğada sağlıklı bir yaşamın sürmesine neden oluyor" denildi.

MERALARIN TERKEDİLMESİ OLUMSUZ ETKİLİYOR

Açık meralarda hayvanların özgürce otladığı, çoban kültürünün yerine kapalı sistem besi çiftliklerinin kurulmasının, akbabalar başta olmak üzere geleneksel yaşam biçimiyle uyumlu pek çok canlıyı da tehdit ettiği belirtildi. Akbabaların kırsal alanın boşalmasının yanı sıra, kurt ve diğer etoburların zehirlenmesi, hayvan ilaçlarının kullanımı, terk edilen meraların tarım alanına dönüştürülmesi ve yaşam alanlarının kaybı nedeniyle de tehlike altında oldukları ifade edildi.

4 TÜRÜN DE NESLİ TEHLİKE ALTINDA

Doğa Derneği Kuş Gözlem Sorumlusu Evrim Tabur, akbabaların hızla azalışının modern insan düzeninin her türlü yanılgısının cevabı olduğuna işaret etti. Evrim Tabur, araştırmaya ilişkin şunları söyledi:

"Tersinden bakarsak, barışçıl ve sağlıklı bir yaşam için gerekli tüm yanıtları da akbabaların öyküsünde bulabiliriz. Güney Hindistan'daki 3 akbaba türü yüzde 97 azaldı, bir diğeri yüzde 99,9. Türkiye'de de durum pek farklı değil. Son 50 yıl içinde bu coğrafyadaki tüm akbaba türleri, nesli tehlike altındaki canlılar arasına girdi. Bunun ana nedenlerinden biri Anadolu kırsalını terk etmiş olmamız. Biz doğaya küstük, doğa da bize. Çatalhöyük'ten bu yana bu coğrafyada akbabalarla birlikte yaşıyoruz. Onları yitirirsek daha da yalnız kalacağız. Bu durumu değiştirmek elbette elimizde."



TEHDİTLER

Evrim Tabur, tüm akbaba türleri için en büyük tehditleri ise şöyle sıraladı:

"Dolaylı ve direkt zehirlenmeler, habitat ve besin kaybı, elektrik hatları ve rüzgar türbinleri ile çarpışmalar ve üreme alanındaki çiftlerin, çeşitli faaliyetlerle rahatsız edilmesi sonucu üremenin engellenmesi. Diclofenac adlı etken maddeyi içeren ilaçlar, hayvanların leşleriyle beslenen akbabaların yüksek sayıda ölümlerine neden oldu. Pek çok ülkede yasaklanan ve yasaklanması için kampanyalar sürdürülen etken maddenin kullanımı ülkemizde de serbest. Tarımda ve hayvancılıkta kullanılan ilaçların birçoğunun benzer şekilde öldürücü sonuçları bulunmaktadır. Ayrıca kurtlara ve tilkilere karşı yapılan yasal olmayan zehirleme çok sayıda ve türde akbabanın ölümüne neden olmaktadır." 

SAKALLI AKBABA KIRMIZI LİSTEDE

1500- 4000 metre yükselti aralığında, bozkırlara yakın en sarp kayalıklara yuva yapan sakallı akbaba, 275 cm'yi bulan sivri kanatlara sahip. Sakallı akbaba, Türkiye ölçeğinde nesli tehlike altındaki hayvanların yer aldığı kırmızı listede yar alıyor. Sakallı akbabaların çift sayısının en az 160, en çok 200 olduğu düşünülüyor. Anadolu'da yaşayan en küçük akbaba türü olan küçük akbabalar aynı zamanda en çok bulunan tür olsa da onların da sayıları her geçen gün azalıyor. 2013 yılı için Türkiye'deki nüfus tahmini 1000 ila 2 bin çift arasında. 

KIZIL AKBABA SADECE 200 ÇİFT KALDI 

Çok kısa tüylü, uzun boyunlu ve geniş kanatlı kızıl akbabalar, her geçen yıl bir üreme bölgesinden daha çekiliyor. Tür için yapılan son çift sayısı tahminleri 150 ila 200 arasında. Boyu 3 metreye varan kanat açıklığı ve geniş kanatları ile Anadolu'nun en büyük kuşlarından biri olan kara akbabaların toplam çift sayısı tahmini 80 ila 200 arasında.



Mehmet ÇINAR/ANTALYA, (DHA) -