Harran'ın konik kubbeli evleri, özelliğiyle dikkat çekiyor

Tarihi ve kültürel zenginlikleri ile dikkat çeken Şanlıurfa'nın Harran ilçesi de ilk İslam Üniversitesinin kalıntıları ve konik kubbeli kümbet evleri ile yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. Özellikle yaz aylarında yüksek sıcaklık değerlerinin hissedildiği ilçeyi ziyaret eden yerli ve yabancı turistler, mimarisi dolayısıyla doğal olarak yazın serin, kışın da sıcak olan evlere hayran kalıyor. İlçede yaşayanlar ise hala konik kubbeli evlerde de yaşamlarını sürdürmeye devam ediyor.

Konik çatılara sahip, taş yapıların neden böyle bir mimariyle yapıldıkları konusunda ise farklı rivayetler mevcut. Bir rivayete göre dönemin kralı, kendisinden izinsiz yerleşim yeri kurmayı yasakladığı için var olan evlerden yüksek vergi alınmasını emretmiş. Halk da buna çözüm olarak küçük kireç taşlarını harç koymadan üst üste yığıp yaptıkları evleri bulmuş. Böylece vergi memurları geldiğine evlerini kolayca yıkıp, gittiklerinde ise tekrar yapabiliyorlarmış. 

DÜNYADA 3 ÜLKEDE YER ALIYOR

Harran’da 40 yıldır 22 odalı kümbet evini konuk evi olarak işleten Mustafa Kızıl, evin yaklaşık 200 yıldır ayakta durduğunu ifade etti. İlginç görünümü ile dikkat çeken evlerin dünyada sadece Türkiye, Suriye ve İtalya'da bulunduğunu anlatan Kızıl, ilçe halkının kümbet evlerin korunması için yoğun çaba gösterdiğini ifade etti. Evlerin yüksekliğinin 5 metre olduğunu bildiren Kızıl, "Bu konik kubbeli Harran evlerinin dışları balçıkla sıvanıyor, evlerin içi de yumurta akı, toprak, saman ve gül yağı karışımından sıvanıyor. Çok odalı bu evlerin ilginç bir özelliği de tek bir odasında soba yakılsa bile tüm odaları ısıtacak bir sisteme sahip olmasıdır. İnanılmaz bir mimari ile inşa edilmiş evler, günümüzün mimarları tarafından da hayranlık duyulan bir yapı olma özelliğine sahip. Bu evlerin en büyük özelliği yazları serin, kışları ise sıcak olması. Bu evlerdeki her bir kubbe sayısı, o evin maddi durumunu da simgeliyordu. Evlerdeki herkes birbirleriyle akraba olduğu için evler, içeriden birbirlerine bağlı olarak inşa edilmiş" diye konuştu.

HER YIL SIVASI YAPILIYOR

Harran kümbet evlerinin 'kerpiç ev' olarak da anıldığını ve yıkılmaması için her yıl sıvadıklarını anlatan Kızıl, şöyle dedi:

"Bu evlerin her yıl çamur ve samanla sıvasını yapıyoruz. Yazın bu bölgeler çok sıcak olduğu için ilk yapılma nedeni sıcaktan korunmak içindir. Yazın bu evlerin içi buz gibidir. Bu evlerin konik yapılmasının üç özellikleri var. Düz yapılsaydı çatışında yağmur birikirdi. Kışın çok soğuk olduğu zaman ortalarında ateş yaktıkları zaman duman dışarı çıksın diye baca şeklinde yapılmış. Birde iklim koşullarına göre yapılmıştır. 1980 yıllında GAP Projesinin hayata geçmesiyle birlikte halk bu evlerden çıkıp beton evlere yerleştiler. Buranın geçim kaynağı tarım olduğu için kümbet evlerde ahır ve kiler olarak kullanılmaya başlandı. Bizim konuk evi olarak işlettiğimiz 22 odalı bu kümbet ev; deve kuşu yumurtasıyla yapılan harçla inşa edilmiş. Yine pişirilmiş toprak ve gül yağı kullanılmıştır. Gül yağı da yağmur yağdığı zaman gül yağı güzel koktuğu için kullanılıyor."

KAYMAKAMDAN DAVET

Harran Kaymakamı Cihat Koç ise tarihi bir konuma sahip olan kümbet evleri herkesin görmesi gerektiğini ifade etti. Kümbet evlerin tasarımının çok güzel olduğunu anlatan Kaymakam Koç, "Kümbet evler, bölgemizin hem coğrafi koşulları hem de iklim koşullarından halkımızın uyum sağlamasıyla ortaya çıkan bir yapıdır. Dünya'da İtalya başta olmak üzere bazı yerlerde örnekleri var. Bu evlerin en büyük özellikleri bölgemiz çok sıcak yazın serin kışında sıcak bir oda sıcaklığı sağlaması tercih nedeni oldu. Evlerimizin tamamı tarihi SİT alanı içerisinde ve koruma kurulumuz tarafından da tescillenmiş korunan evlerdir. Dünyanın her yerinden gelen turistlerin yoğun ilgi gösterdiği ilçemizin bir turizm destinasyonu haline gelmesi büyük katkısı olan evlerdir. Bu evleri korumak için yoğun bir çaba sarf ediyoruz" diye konuştu.

Ali LEYLAK- Ömer ŞULUL/ŞANLIURFA, (DHA)