Ayçiçek piyasasında gözler Türkiye'de

Uluslararası piyasalarda bitkisel yağ fiyatlarında düşüş yaşanıyor. Palm yağı, soya yağı ve kanola yağı fiyatları artan üretime karşın zayıflayan ithalat nedeniyle geriliyor. Ayçiçek yağı fiyatlarında da sert bir düşüş gözlemleniyor.

Bunun en önemli nedeni olarak ise ihraç edilebilir üründeki artış ve özellikle Karadeniz yağının başlıca alıcılarından Türkiye’de Ayçiçek tohumu ve yağına getirilmesi beklenen yüksek gümrük vergisi gösteriliyor.

UKRAYNA YAĞI 3 AYDA 286 DOLAR UCUZLADI

FAO’nun Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, nisanda aylık bazda yüzde 8.7 geriledi. Endeks bir yıl önceki seviyesinin yaklaşık yüzde 48.2 altına indi. Uluslararası piyasalarda Ayçiçek yağının ton fiyatı yılbaşından bu yana 435 dolar yani yaklaşık yüzde 33.85 gerileyerek 850 dolara indi. En büyük üreticiler Rusya ve Ukrayna arasında patlak veren savaş sonrasında 2400 dolarla rekor seviyeye çıkan fiyatlar son 1 yılda ise yüzde 60 geriledi. Karadeniz’de Ayçiçek yağı fiyatları 2 Haziran’da sona eren haftada 3 yılın en düşük seviyesine indi. Platts değerlendirmesine göre FOB Karadeniz Ukrayna ayçiçek yağı fiyatı 3 ay içinde 236 dolar geri çekilerek 2 Haziran itibarıyla 689 dolara indi.          

‘TÜRKİYE’DE VERGİSİ %36’YA YÜKSELİYOR’ BEKLENTİSİ

Karadeniz’de fiyatlardaki düşüşün Türkiye’de ayçiçeği ithalat vergilerinin tohum için yüzde 27’ye ve yağ için yüzde 36’ya çıkacağı korkusuyla desteklendiği belirtiliyor. Tarımsal emtia danışmanlık ve analiz kuruluşu Agricensus’un konuştuğu ticaret kaynakları, Türkiye’de sıfırlanmış oranın 31 Mayıs’ta sona ermesinin ardından hazirandan itibaren hem ayçiçeği tohumu hem de Ayçiçek yağı ithalat vergilerini sırasıyla yüzde 27 ve yüzde 36’ya çıkacağı beklentisinin özellikle Karadeniz yağı üzerinde etkili olduğunu söylediler.         

Vergilerde herhangi bir artışın, piyasada ithalat hızını yavaşlatacağı belirtiliyor. Agricensus’a konuşan Türkiye merkezli bir yetkili, “Tarifelerin yürürlüğe girmesi ve Türkiye’de yeni hasat sezonunun başlamasıyla birlikte Türkiye’nin dış alımında bir yavaşlama beklenebilir” değerlendirmesinde bulundu. Sektördeki yetkililer Türkiye’de ithalatın önemli oranda azalacağını ve yalnızca yeniden ihraç edecek olanların ve transit satıcıların alıma devam edeceğini düşünüyor.

AYÇİÇEK ÜRETİMİNİ AVRUPA’DA EN HIZLI FRANSA ARTIRIYOR   

2022/23 döneminde ayçiçeği ekili alanlarını yüzde 18 büyüten Avrupa Birliği’nde üretim alanları 2023/24 döneminde artmaya devam edecek. Kuraklığa karşı dirençli olması ve mısır gibi diğer bahar mahsullerine kıyasla azotlu gübrelere daha az ihtiyaç duyması nedeniyle tercih edilen bir ürün olan ayçekirdeğinin fiyatının ucuzlaması, daha düşük üretim maliyeti de çiftçiller tarafından tercih edilmesine yardımcı oluyor. 2023/24’te Fransa en büyük ekili alan genişlemesini bekliyor, onu İtalya ve Bulgaristan izliyor. Bu artış, Romanya, Almanya ve Yunanistan’daki düşüşleri telafi ediyor. Mevcut sezona göre üretimin de yüzde 13 daha yükselerek 10.5 milyon tonla sonuçlanması bekleniyor.

TÜRKİYE’DE ÜRETİM %8.6 ARTARAK 2 MİLYON TONA YAKLAŞACAK      

Bu sezon Türkiye’de iyi ayçiçeği hasadı beklentisinin de ithalatın düşmesine yardımcı olabileceği ifade ediliyor. USDA beklentilerine göre, Türkiye’nin bu sezonki ayçiçeği mahsulü, geçen yıla göre yüzde 8,6 artışla 1.9 milyon tona ulaşabilir ve son 10 sezondaki en büyük mahsullerden biri olabilir. Bu nedenle Türkiye’nin ancak fiyat rekabetçi olursa alım yapacağını düşünen sektördeki tüccarlara göre, Ukrayna ana alıcısını kaybetmeyi göze alamaz ve bu nedenle fiyatları düşürmek zorunda kalabilir.       

RUSYA’NIN YARATTIĞI BASKI DA DEVAM EDİYOR

Aynı zamanda, piyasada Rus Ayçiçek yağının varlığı ve Rus satıcıların fiyatları önemli ölçüde düşürme eğiliminde olması da Ukrayna Ayçiçek yağı fiyatları üzerinde baskı oluşturacak. 2022/23 sezonunun Eylül-Nisan ayları arasında Ukrayna’nın Türkiye’ye yaptığı teslimatlar, 2021/22 sezonunun aynı dönemindeki 56 bin 845 tona kıyasla yaklaşık 758 bin tona çıkmıştı.

(Evrim Küçük / Ekonomim)