Acil durum provası

Bir asteroit Dünya'ya doğru hızla yaklaşırsa ne yapmalı? NASA'ya göre küresel bir felakete yol açabilecek nesnelerin yüzde 96'sı artık biliniyor: çapı bir kilometrenin üzerinde olan asteroitler ve kuyruklu yıldızlar. Öte yandan çapı 1 kilometre ile 140 metre arasında değişen, tehlikeli olabilecek cisimlerin yarısı bile bilinmiyor. ‘Bunlar uygarlığı belki yok edemez ama ülkeleri ve kıtaları yok edebilir veya tsunamileri tetikleyebilir‘ deniliyor…
* * * *
İster ‘Armageddon‘ ister ‘Don't Look Up‘ gibi büyük gişe rekorları kıran filmlerde olsun, insanlığın uzaydan gelen tehlikelere karşı çaresiz olduğu biliniyor. Yaklaşık 15 kilometre genişliğindeki Yucatán göktaşı, 66 milyon yıl önce küresel çapta kitlesel yok oluşa neden olmuş ve böylece dinozorların çağı sona ermiş. Ancak önümüzdeki 100 yıl içinde hiçbir asteroit Dünya'ya tehdit oluşturmayacak… Astronomi dünyası büyük ölçüde aynı fikirde.
* * * *
Amerikan uzay ajansı NASA, astreoit tehlikesine karşı harekete geçmiş durumda. İnsanlık tarihinde ilk kez mühendisler bir asteroidin yörüngesini değiştirmeye çalıştı. İki yıl önce ‘Dart misyonu‘ adıyla kamerayla donatılmış insansız bir sonda asteroid Dimorphos'a gönderildi. 570 kilogramlık uzay sondası, Dünya'ya 10,8 milyon kilometre uzaklıktaki asteroit Dimorphos'a saatte 24 bin kilometre hızla çarptı.
* * * *
27 Eylül 2022'de Orta Avrupa Saatiyle 01.14'te NASA'nın bir sondası, savunma testi sırasında bir asteroide çarptı. NASA, acil bir durumda Dünya'ya doğru hızla yaklaşan bir asteroitin yörüngesinden uzaklaştırılmasının mümkün olup olmayacağını araştırmak istiyordu. Bu misyonun çok da kolay olmadığı biliniyor. Çünkü sondanın çarptığı Dimorphos, çok daha büyük asteroit Didymos'un yörüngesinde dönen yalnızca 160 metre çapında küçük bir asteroit uydusu...
* * * *
SpaceX'in Falcon 9 roketiyle Kasım 2021’de uzaya gönderilen sonda yaklaşık on ay sonra astreoite varmış. Ancak işin zor bir yanı da şu… Astreoit uydu çarpışmadan kısa bir süre önce güneş tarafından yalnızca seyrek olarak aydınlatılıyormuş… Bu yüzden sondadaki kamera çarpışmadan yalnızca bir saat önce astreoti hedefleyebilmiş… Sondadaki bilgisayar merkezden bağımsız olarak nesneyi hedefleyebilmiş, ve hedefi çarpabilmek için küçük düzeltici manevralar yapmış… NASA adına sondayı geliştiren ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi'ndeki mühendisler bunun için füze savunma algoritmalarından yararlanmış.
* * * *
Çarpışmadan sonra uzaktan yapılan ölçümlere göre, çarpma etkisinin Dimorphos'un yörüngesini değiştirdiğini göstermiş. Çarpışmadan önce, küçük astreotin daha büyük ana asteroidi Didymos'un yörüngesindeki dönüşü 11 saat 55 dakika sürüyormuş. Artık Dimorphos'un bir yörüngeyi tamamlaması yaklaşık 32 dakika daha az sürüyormuş. Bunun dünya savunmasında ilk adım olduğu söyleniyor.
* * * *
Dimorphos'un ne kadar ağır olduğunu veya yüzeyinin ne kadar sert veya yumuşak olduğu bilinmiyor. Uzay sondasının ağırlığı yalnızca 550 kilogram. 160 metre çapındaki astreoit ile karşılaştırıldığında sinek siklet… Bununla birlikte, iki cismin saatte yaklaşık 24.000 kilometre hızla kafa kafaya çarpıştığı anın, küçük gök cisminin hızını ölçülebilir şekilde, yani saniyede en az 0,4 milimetre değiştirdiği söyleniyor.
* * * *
Şimdi bir adım daha atılarak ikinci misyon devreye girdi. Şimdi Avrupa uzay ajansı Esa, asteroit Dimorphos ile çarpışmanın etkilerini detaylı incelemek için Hera adlı sondayı gönderiyor. Hera adlı sondanın Dimorphos adlı streoitin kütlesini belirlemesi ve çarpma yerinin fotoğrafını çekmesi planlandı. Bu amaçla uzay sondası, kameralar veya lazer ve radar tabanlı ölçüm sistemleri gibi çeşitli uzaktan algılama araçlarıyla donatılmış...
* * * *
Hera sondası da Cape Canaveral'dan SpaceX'in Falcon 9 roketiyle uzaya gönderilecek.  Roketin fırlatılmasından yaklaşık 26 ay sonra Hera'nın hedefine ulaşması, altı ay boyunca incelemesi bekleniyor. Çoğu araştırmacı, Hera'nın 5 ila 14 metre arasında büyüklükte bir krater bulacağını söylüyor.  Bazı araştırmacılar ise asteroitin çok yumuşak olabileceğini ve çarpma anında lastik bir top gibi büzülebileceğini öne sürüyor.
* * * *
Sonuçta dünyamızın etrafında pek çok şey oluyor. Gökbilimciler, çapı en az 140 metre olan yaklaşık 25.000 asteroitin, güneş sistemindeki yörüngeleri üzerinde Dünya'ya tehlikeli derecede yaklaşabileceğini tahmin ediyor. Böyle bir astreoitin şehirleri veya bölgeleri yok etmesinden endişe ediliyor. Ama iyi haber: Şu ana kadar önümüzdeki yüzyıl içinde Dünya'ya çarpabilecek bir asteroit keşfedilmemiş. Ancak çarpması yine de tehlikeye neden olabilecek 25 metre çapındaki asteroitler için durum kötü. Gökbilimciler bu gruptan şu ana kadar Dünya'ya yakın asteroitlerin yalnızca yüzde 0,4'ünü tespit edebilmişler.