'Fazla mesaiye kalmazsam işten atılır mıyım?'

SORU: Ben Antalya’da bir otelde çalışmaktayım. Otelin yiyecek içecek bölümündeyim. Günlük çalışma saatimiz 8 ile 8,5 saat dendi; ancak yeri geldiğinde 10-11 saat çalıştık ama hiçbiri mesaiye yazılmadı. Tam saatimde çıkmak istesem “seni işten atarız” dendi. Bunun düzelmesi için ya da paramı alabilmek için ne yapmam gerekiyor? Otelin giriş ve çıkış saatlerinde yüz okutma sistemi mevcut. Ve haftalık şift var.

YANIT: Turizm sektörü ne yazık ki sizin somut örneğinizde de olduğu gibi kuralsız çalışmaların odağında olan bir sektör. İş sürelerine uymama, kayıt dışılık, usulsüz işten çıkarmalar gibi çok fazla olumsuzluk yaşanılan bu sektörden sürekli çalışan şikâyetleri almaktayız. Sorunuzun yanıtına gelecek olursak;

Öncelikle fazla mesai, işçinin onayına tabi olan bir olgudur. Yani bir başka deyişle işçiye kabulü dışında zorla fazla mesai yaptırılamaz. Ayrıca İş Kanunu süre yönünden fazla mesaiye sınırlamalar getirmiştir. Buna göre günlük çalışma süresi, fazla mesai de dahil olmak üzere 11 saati aşamaz, yıllık olarak da 270 saatlik bir sınır söz konusudur.

Yine iş Kanunu’nda iş süreleri haftalık olarak düzenlenmiştir ve haftalık iş süresi 45 saattir. Bu sürenin üzerinde yapılan çalışmalar fazla mesai olarak değerlendirilmeli ve saat başına işçinin ücreti yüzde 50 artırılarak ödenmelidir.

Geçmiş dönemde fazla mesai konusu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın sıkı denetimine tabi iken giderek bu denetim önce yumuşatılmış ve şimdi adeta kaldırılmıştır. Şu anda mevcut uygulamada işçiden sadece işe girerken iş sözleşmesi ile alınacak onay kabul bakımından yeterli sayılmaktadır.

Oysa iş görüşmesi esnasında fazla mesaiye kalmayı kabul etmeyen ve/veya işe alınırken fazla mesai onay imzasını vermeyen bir adayın işe kabul edilmeyeceği son derece aşikârdır.

Diğer taraftan istemi dışında yasal sürelerin üzerinde fazla mesaiye zorlanan bir işçinin, iş sözleşmesini haklı nedene dayanarak sona erdirme hakkı elbette ki vardır.

Şimdi sorunuza dönecek olursak; anlayabildiğimiz kadarıyla sizin sorununuz fazla mesai yapmaktan ziyade bunun karşılığının ödenmemesidir. Böyle bir durumda işçi fazla mesai yaptığını kanıtladığında ve karşılığının ödenmediğini iddia ettiğinde ödemenin yapıldığının ispat külfeti işverene aittir.

Yani işveren böyle bir iddia karşısında ya “Fazla mesai yaptırmıyorum” diyecek ve bunu kanıtlayacak ya da “Yaptırdığım fazla mesainin karşılığını ödüyorum” diyerek yaptığı ödemeyi kanıtlayacaktır. İşçinin fazla mesailerinin karşılığının ödenmediği gerekçesi ile iş sözleşmesini haklı nedenle sona erdirmesi İş Kanunu’nun 24/2. maddesi çerçevesinde mümkündür.

Bunu yaparsanız sonraki aşama ödenmeyen fazla mesailer için arabulucuya gitmek, sonuç alınamazsa iş mahkemesinde dava açmak olmalıdır. Yargı sürecinde yapılan fazla mesailer için kanıt gerekir. Bunun için tanık dinletmek, sözünü ettiğiniz yüz okuma sistemi ve haftalık şiftler gibi puantaj bilgisi içeren belgelere ihtiyaç olacaktır. Bu yola gitmek isterseniz bir avukatla görüşmeniz yararlı olacaktır. (Birgün)