Uyuz Hastalığı Nedir? Uyuzun Belirtileri Nelerdir?

Bu akar, derinin en üst tabakasına tüneller açarak yerleşir ve burada yumurtlar. Vücudun bu yabancı organizmaya karşı geliştirdiği bağışıklık tepkisi kaşıntı ve kızarıklık gibi belirtilere yol açar.

Uyuz genellikle yakın fiziksel temas yoluyla bulaşır ve kalabalık yaşam alanlarında (yurtlar, bakım evleri, askeri birlikler vb.) daha sık görülür. Hastalık kişisel hijyenle doğrudan ilişkili değildir; temiz kişilerde de rahatlıkla görülebilir

Uyuzun Belirtileri Nelerdir?

Uyuz hastalığının en belirgin belirtisi, geceleri artan yoğun kaşıntıdır. Akarlar cilt altına tüneller açtığı için vücut bu duruma bağışıklık sistemiyle tepki verir ve bu da kaşıntı ile birlikte bazı cilt değişikliklerine yol açar.

Yaygın uyuz belirtileri şunlardır:

•  Şiddetli kaşıntı (özellikle gece artar)

•  Deride döküntü (kırmızı kabarcıklar, su toplamış lezyonlar)

•  İnce gri tünel izleri (akarların cilt altındaki hareketleri nedeniyle oluşur)

•  Ciltte tahriş ve yaralar (kaşımaya bağlı olarak)

•  Enfeksiyon riski (yaraların mikrop kapması durumunda)

Belirtilerin en sık görüldüğü bölgeler:

• Parmak araları

• El bilekleri

• Dirsek içleri

• Koltuk altı

• Bel çevresi

• Kasık bölgesi

• Ayak bilekleri

• Erkeklerde genital bölge

• Bebeklerde avuç içi, ayak tabanı ve baş bölgesi

Not: İlk bulaşmadan sonra belirtiler genellikle 2-6 hafta içinde ortaya çıkar. Ancak kişi daha önce uyuz geçirmişse, belirtiler birkaç gün içinde gelişebilir.

Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz, Sarcoptes scabiei adlı akarın kişiden kişiye geçmesiyle bulaşır. Bu bulaşma, genellikle uzun süreli ve yakın temas yoluyla olur. Uyuz akarı, vücut dışında kısa süre yaşayabilir; bu nedenle bazı eşyalar yoluyla da bulaşma görülebilir.

Başlıca bulaşma yolları:

• Cilt cilde temas: En yaygın bulaşma yolu, aynı evde yaşayanlar, çiftler, çocuklar gibi yakın temas halindeki bireylerdir.

•  Ortak kullanılan eşyalar: Yatak çarşafı, havlu, kıyafet gibi eşyaların paylaşılması bulaşmayı kolaylaştırabilir.

•  Kalabalık yaşam alanları: Yurtlar, bakım evleri, askerî birlikler, cezaevleri gibi toplu yaşanan yerlerde hızla yayılabilir.

• Okul ve kreş gibi yerlerde: Özellikle çocuklar arasında oyun sırasında temas yoluyla bulaşma sık görülür.

Kısa temasla bulaşır mı?

Kısa süreli tokalaşma gibi temaslar genellikle bulaşma için yeterli değildir. Ancak "Norveç uyuzu" gibi ağır formlarda bulaş riski çok daha yüksektir ve kısa temasla da geçebilir.

Uyuz Tanısı Nasıl Konur?

Uyuz tanısı genellikle hastanın şikayetleri, fizik muayene bulguları ve aile/çevre öyküsü dikkate alınarak konur. Tanı koymada en önemli ipuçları gece artan şiddetli kaşıntı, tipik döküntüler, ve yakın çevrede benzer şikayetlerin olmasıdır.

Tanı Yöntemleri:

1. Klinik Muayene:
Doktor, kaşıntının yayılımı, ciltteki döküntülerin tipi ve yerleşimi gibi bulgulara göre uyuzdan şüphelenebilir.

2. Deri Kazıntısı (Mikroskopik İnceleme):
Cilt yüzeyinden alınan örnek mikroskop altında incelenerek akar, yumurta veya dışkı parçaları aranır. Bu, kesin tanı koymak için en güvenilir yöntemlerden biridir.

 3. Dermatoskopi:
Özel bir büyütme cihazı (dermatoskop) ile cilt detaylı incelenir. Akarın tünel açtığı alanlar ("S-tünelleri") bu yöntemle görülebilir.

 4. Fotoanaliz / Görsel teşhis:
Uzmanlar bazen deri lezyonlarının fotoğraflarından da tanı koyabilir. Ancak bu yöntem, deneyimli ellerde anlamlıdır.

Ayırıcı Tanı:

Uyuz, bazen egzama, alerjik döküntüler, mantar ya da bit ısırıkları ile karıştırılabilir. Bu nedenle dikkatli değerlendirme yapılmalıdır.

Uyuz Tedavi Yöntemleri

Uyuz tedavisinin amacı, ciltte yaşayan akarları ve yumurtalarını yok etmek, belirtileri hafifletmek ve hastalığın tekrarını önlemektir. Tedavi, hem hastaya hem de yakın temas halinde olduğu kişilere aynı anda uygulanmalıdır. Aksi takdirde hastalık kolayca tekrar edebilir.

Başlıca Tedavi Yöntemleri:

1. Topikal (Cilde Sürülen) Kremler ve Losyonlar:
En yaygın tedavi şeklidir. Tüm vücuda uygulanır, genellikle boyundan ayak ucuna kadar sürülür. Uygulandıktan sonra 8-12 saat ciltte kalması gerekir.

• Permetrin %5 krem (ilk tercih edilen ilaçtır)

• Benzil benzoat losyon

• Kükürtlü merhem (özellikle bebek ve hamilelerde)

• Crotamiton krem veya losyon

2. Ağızdan Alınan İlaçlar:
Bazı durumlarda (yaygın enfeksiyon, bağışıklık sistemi zayıf hastalar, Norveç uyuzu gibi ağır formlar) Ziver adlı ağızdan alınan ilaç tercih edilebilir. Genellikle 1 doz alınır, 7-10 gün sonra ikinci doz tekrarlanır.

3. Ortamın ve Kişisel Eşyaların Dezenfeksiyonu:
Akarlar kısa süre vücut dışında yaşayabilir. Bu yüzden:

• Kullanılan giysiler, çarşaflar, havlular 60°C’de yıkanmalı,

• Yıkanamayacak eşyalar poşet içinde 72 saat bekletilmeli,

• Ortam sık sık havalandırılmalı.

 4. Temaslı Kişilerin Tedavisi:
Aile bireyleri, partnerler veya yakın temasta bulunan herkes aynı anda tedavi edilmelidir. Bu, yeniden bulaşmayı önler.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Tedavi sonrası kaşıntı 2-4 hafta sürebilir, bu normaldir. Bu dönemde antihistaminik ilaçlar veya nemlendiriciler önerilebilir.

• İyileşme olsa bile ikinci uygulama genellikle 7 gün sonra yapılır.