Prof. Dr. Işık: Her dengbej bir Homeros'tur

Antalya'nın Kaş ilçesindeki Patara Antik Kenti Kazı Başkanı Prof. Dr. Havva İşkan Işık, Diyarbakır Valisi Münir Karaloğlu öncülüğünde başlatılan, 'Mezopotamya'nın Altın Üçgeni' olarak nitelendirilen 'Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa Kültür İnanç Destinasyonu' çalışmalarına da destek veriyor. Bu kapsamda düzenlenen çalıştaya da katılan Prof. Dr. Işık, güneydoğu illerinin geleneği olan dengbejleri, Antik Çağ'da yaşamış İyonyalı ozan, Batı edebiyatının ilk büyük eserleri kabul edilen 'İlyada' ve 'Odysseia' destanlarının yazarı veya derleyicisi olduğu kabul edilen Homeros'a benzetti.

'HOMEROS DA SÖZLE ANLATIYOR'

'Deng'in Kürtçe'de ses, 'bej'in ise söylemek, haber gibi anlamlarda kullanılabildiğini belirten Prof. Dr. Havva İşkan Işık, "Dengbejler köyden köye dolaşıp destanları, hikayeleri anlatan, ilahiler söyleyen, sözel kültür taşıyıcıları. Bu gelenek, dünyada ilk yazar olarak tarihe geçmiş olan İzmirli hemşehrimiz Homeros'un da özelliği. 'İlyada' destanının anlatıcısı, 'Odysseia' da ona atfediliyor ama 'İlyada' en önemli, kesin olanı. Homeros'un ayrıca ilahileri de var ve gözleri görmediği için sözle bu destanı anlatan özelliğe sahip. Dolayısıyla bu çok kadim Anadolu geleneğinin kaybolmadığını, Diyarbakır dışında başka coğrafyalarda başka isimlerle yaşadığını vurgulamak için bu cümleyi kurdum. Öyle olduğuna da inanıyorum, her dengbej bir Homeros'tur aslında. Geçmişten geleceğimize bir köprü olmasını düşündüm" diye konuştu.

'UNESCO LİSTESİ'NE ALINMALI'

Prof. Dr. Havva İşkan Işık, dengbejliğin UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alınması ve bu konuda girişimlerde bulunulması gerektiği önerisinde de bulundu. Prof. Dr. Işık, şöyle konuştu:

"Bununla ilgili ne yapılabilir, bu önemli bir gündem. Sanki böyle olsa daha iyi, diyebileceğim bir düşünce var aklımda. UNESCO'nun Efes, Göbeklitepe gibi eserlerimizin bulunduğu Somut Kültürel Miras Listesi var. UNESCO'nun önemli bir miras listesi daha var, bu da İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesi. Diyarbakır'daki dengbejlik geleneğinin UNESCO'nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne girebilecek düzeyde çok önemli bir olgu olduğunu düşünüyorum. Mesela bu listede bizden meddahlık, aşıklık geleneği, Karagöz, Kırkpınar yağlı güreşleri, Türk kahvesi gibi somut olmayan kültürel miraslarımız var. Bu bağlamda bu listeye çok yakışacak bir olgu olduğuna inanıyorum. Homeros ve dengbejlerin destan anlatıcılığı ve toplumsal olguları, hikayeleri sözlü bir biçimde taşıyıcı olma özelliğini karşılaştırıyorum."

'PORTRELERİ DE ÇOK BENZİYOR'

Prof. Dr. Işık, bu benzetmeyle ilgili sosyal medya hesabından da Diyarbakırlı dengbej Seyithan Boyacı ve Homeros'un yan yana fotoğrafıyla 'Her dengbej bir Homeros'tur' paylaşımında bulundu. Prof. Dr. Işık, Homeros'un Helenistik dönemdeki portresiyle dengbej Seyithan Boyacı'nın çok benzediğini de söyledi.

Mehmet ÇINAR/ANTALYA, (DHA)