Küçük kuşların göç yolları takipte

Iğdır'daki Tuzluca Barajı yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan Türkiye'nin en aktif iki kuş araştırma- eğitim merkezinden Aras Nehri Kuş Cenneti'nde, göçmen kuş türü olan büyük kamışçınlara 1 gram ağırlığındaki geolocator cihazları takıldı. Sürekli olarak ışık oranlarını ve saati kaydeden, bu sayede güneşten konumlama alan ve kuşları rahatsız etmeyen 1 gramlık geolocatorlar, Türkiye'de ilk defa KuzeyDoğa Derneği Başkanı ve Utah Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu liderliğindeki dernek uzman ekibi ve gönüllüleri tarafından Aras Nehri Kuş Cenneti'nde kullanıldı.

Geolocator cihazının uydu vericisine göre çok daha ucuz ve hafif olduğunu belirten Doç. Dr. Şekercioğlu, en hafif uydu vericinin 5 gram olduğunu ve 150 gramdan küçük kuşlara takılamadığını söyledi. Doç. Dr. Şekercioğlu, bu nedenle dünyadaki yaklaşık 6 bin ötücü kuş türünün hemen hiçbirinin, uydu vericileriyle takip edilemediğini belirtti. Doç. Dr. Şekercioğlu, İngiltere Antarktika Araştırmaları Kurumu tarafından icat edilen hafif geolocatorların çok küçük kuşlar tarafından bile taşınabildiğinden, bu teknolojinin ötücü kuşların takibi açısından dünyada bir devrim yarattığını kaydetti.

Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu, geolocatordaki bilgilerin alınması için kuşun tekrar yakalanması gerektiğini de anlattı. Doç. Dr. Şekercioğlu, şöyle dedi:

"Bu nedenle bu vericinin takıldığı tür olan büyük kamışçın, Aras Nehri Kuş Cenneti'nde gerçekleştirilen kuş halkalama çalışmalarında en çok geri bildirim alınan, yani ileriki yıllarda tekrar yakalanan göçmen kuş türleri arasından seçildi. Bir geolocator, ışık ve saati sürekli kaydeder. Kışı güneyde geçirdikten sonra tekrar üreme alanına dönen kuş yakalanıp, geolocatordaki veriler bilgisayara indirilir. Saat ve ışık oranı verileri, bilgisayarda GIS (Jeolojik Bilgi Sistemi) analizleriyle incelenerek dünyanın farklı boylamlarındaki gün batış ve doğuş saatlerine göre kuşların konumları gün gün tespit edilir. Bu şekilde kuşların göç yolları ve kış ve yaz mevsimini nerede geçirdikleri belirlenir."

Doç. Dr. Şekercioğlu, vericinin takıldığı büyük kamışçınların, Aras Nehri Kuş Cenneti'nde en çok üreyen kuş türlerinden biri olduğuna işaret ederek büyük kamışçınların Aras çevresindeki sazlık ve kamışlıkları yoğun olarak kullandıklarını anlattı. Bu türün ve diğer binlerce canlının yaşamının Aras Kuş Cenneti'nin korunmasına bağlı olduğuna değinen Doç. Dr. Şekercioğlu, şu bilgileri verdi.

"Türkiye kuş türlerinin çoğunu, kara hayvanı türlerinin en az yüzde 40'ını ve binlerce canlıyı barındıran Aras Nehri Kuş Cenneti Tuzluca Barajı yüzünden yok edilirse, ileriki yıllarda geolocator taşıyan büyük kamışçınlar göçlerinden döndüğünde, üredikleri yerler su altında olacak. Onları tekrar yakalayıp verileri indirmek de mümkün olmayacak ve göçleri öğrenilemeyecek."

Kışı güney yarım kürede geçiren büyük kamışçının Türkiye'de 'yaz göçmeni' olarak bulunduğunu ve yaz aylarında Türkiye'deki sulak alanlarda ürediğine değinen Doç. Dr. Şekercioğlu, büyük kamışçının binlerce kilometrelik göç yolculuğu sonrası üremek için geldiği ve Doğu Anadolu'da en çok kuş türünü barındıran Aras Nehri Kuş Cenneti'nin korunması için KuzeyDoğa Derneği tarafından başlatılan ve 8 bin imzaya yaklaşan kampanyanın desteklenmesinin çok önemli olduğunu vurguladı.

Doç. Dr. Şekercioğlu, Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu'nun Haziran 2012'de TBMM'de yaptığı konuşmada, "Bu kuş cennetini korumak boynumuzun borcudur" sözüne rağmen, Aras Nehri Kuş Cenneti'nin halen koruma altında olmadığını ve yok edilme tehdidinin sürdüğüne işaret etti.

Doç. Dr. Şekercioğlu, Aras Kuş Cenneti'nin korunmasını sağlamak amacıyla yürütülen kampanyanın Türkçe www.arasikurtar.org ve İngilizce www.savearas.org adreslerinden desteklenebileceğini sözlerine ekledi.

Mehmet ÇINAR/ ANTALYA, (DHA)