Kars'ın 13 bin yıllık buğdayı 'kavılca' ekimi yaygınlaştırılıyor

Kars'ta yerel ve geleneksel ürün araştırmalarını yapan Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şahin, 13 bin yıl önce kullanılan buğday tohumu 'kavılca'nın Kars ve Ardahan bölgesinde yetiştiğini söyledi. Ata tohumunun 1960'lı yıllarda ithal tohumlar nedeniyle geri planda kaldığını belirten Şahin, "2000'li yıllara girdiğimiz zaman 'kavılca' tohumu neredeyse tükenmek üzeredir ama yöredeki bazı yaşlılar özellikle şehir merkezinden uzakta bulunan, sağlıklarına iyi geldiği gerekçesiyle tarlalarının bir köşesine 'kavılca' buğdayı ekmişlerdir. 2000'li yıllardan sonra tekrar 'kavılca' sivil toplum örgütlerinin, valiliklerin, tarım örgütlerinin önem vermesi ile yeniden önem kazanmış bir buğday türüdür. Bu yöreye adapte olmuştur. Atalık tohumumuza sahip çıkan çiftçilerimiz 'kavılca'yı yetiştirirken de ayrı bir özen gösterirler. Ekim yerinden tutun özellikle 'kavılca' tohumunu kimyasal ilaç ile ilaçlamazlar. Ekimi yapıldığı zaman da hayvan gübresi hariç herhangi bir gübre verilmemektedir" diye konuştu. 

BESİN DEĞERİ YÜKSEK

'Kavılca'nın besin değeri yüksek buğday türü olduğuna vurgulayan Prof. Dr. Şahin, "Bugün Türkiye'nin birkaç yerinde de 'kavılca' buğdayı yetiştirilmektedir fakat Kars'taki buğdaya baktığımız zaman rengi kahverengi olup sert bir buğdaydır. Kolayca kırılabilmekte, kesit yüzeyi ile üst yüzeyindeki renk aynıdır. Cam tanesi gibi görülmektedir ve besin değerine de baktığımızda fosfordan zengin olduğunu görüyoruz. Yörede özellikle kaz eti ile birlikte pilavı yapılmaktadır. 'Kavılca pilavı' yapılırken biraz yağlı olduğunda daha lezzetli olmaktadır" dedi. 

COĞRAFİ İŞARET İSTENİYOR

'Kavılca'nın coğrafi işaret alması için çalışma yaptıklarını da kaydeden Şahin, şunları söyledi:

"2020 yılında bizler Kafkas Üniversitesi, Kars Ziraat Odası ve Serhat Kalkınma Ajansı desteği ile 'kavılca' buğdayının coğrafi işaret çalışmalarını yürüttük. Burada elimizde çok değerli bilgiler oldu. Besin değeri olsun, glüten oranı olsun, bu konularda da fikir sahibi olmuş olduk ve bu atalık tohumun devam etmesi bakımından bu veriler son derece önemlidir. Yörede özellikle 'kavılca' bulgurundan pilav ve çeşitli yemekler yapılmaktadır. Unundan ekmek, helva ve birçok ürün yapılabilmektedir."

Bedir ALTONUK/ KARS, (DHA)