DHA'nın gözüyle Akdeniz seçim analizi

Mersin’i CHP’den, Devlet Bahçeli’nin birinci sıradan aday olduğu memleketi Osmaniye’yi de MHP’den geri aldı. Oyların açıklanmaya başladığı ilk anlarda Osmaniye'de MHP'liler bile sonuçlara inanamadı. HDP’nin Akdeniz’deki oyları da önemli oranda geriledi. Kaybettiği 3 vekilden 1’si Adana’dan. Adana’da 1 vekili kalan HDP’nin gerilemesinde, kentin 20 Temmuz-30 Ekim tarihleri arasında 13 güvenlik görevlisini şehit vermesi etkili oldu. Antalya’da da yakma ve yağma görüntülerinin ardından HDP bir vekilini de burada kaybetti.



AK Parti’nin yükselişinde ise kırsal kesimdeki çalışmaları ön plana çıktı. Eski bakan Karamanlı Lütfi Elvan, Mersin’de şalvar giydi, kep taktı ve burada AK Parti’yi zirveye taşıdı. MHP’yle ilgili oluşan ‘hayır’cı imajı, bölgede hem gerilemeye hem de 4 vekilini kaptırmasına neden oldu.

1 Kasım seçimlerinde Adana’nın kazananı AK Parti oldu. 7 Haziran’daki seçimlerde 2 milletvekilliği bulunan HDP, bunlardan birini kaybederek AK Parti’ye kaptırdı. AK Parti 6, CHP 4, MHP 3 milletvekili aldı. AK Parti’nin başarısında ise iki önemli faktör etkili oldu. Bunlardan biri üç dönem kuralı nedeniyle daha önce aday gösterilmeyen eski Kültür ve Turizm Bakanı ve parti sözcüsü Ömer Çelik oldu. Çelik birinci sıradan yeniden aday gösterilince, ildeki bürokrasi dahil örgütler dinamizm kazandı. 7 Haziran’ın liste başı partinin etkin ismi Necdet Ünüvar ise bir alt sıraya gerilemesine karşın ‘ılımlı’ tavrıyla geniş bir diyalog ortamı yarattı.

KIRSAL KESİMDE ETKİN

7 Haziran seçimlerinden farklı olarak 9 aday ismini değiştiren AK Parti’de 6’ıncı sıradan vekil seçilen Tamer Dağlı ise CHP’nin ihmal ettiği kırsal kesimdeki oy artışında etkili oldu. MHP’nin kaybettiği yüzde 3.5, HDP’nin kaybettiği yüzde 3 ile Saadet Partisi’nden gelen 1 puan, AK Parti’de 7 puanlık artış sağladı. Yeni stadyum, hastaneler kompleksi yatırımlarının çabuklaştırılması ile metro borcunu devletin üstlenmesi beklentileri de Adanalı’nın AK Parti’ye açtığı kredi olarak değerlendirildi.

EMANET OYLAR DÖNDÜ AMA...

6 adayını değiştirmesine, HDP’ye kaptırdığı emanet oyların geri dönmesine rağmen CHP vekil sayısını arttıramadı. Bunun nedeni olarak kırsal bölgelere yeterli ağırlığın verilmemesi, 2 kontenjan adayının beklenen heyecanı yaratmaması gösteriliyor. Büyükşehir Belediye Başkanlığı’yla birlikte 15 ilçenin 8’ini elinde bulunduran MHP, 3 vekilini korusa da oylarının yüzde 23’ten yüzde 19.59’a düşüşünü engelleyemedi.
HDP’de Meral Danış Beştaş milletvekili olurken, ikinci sıraya geriletilen sosyalist aday Rıdvan Turhan seçilemedi. AK Parti’nin oyunu artırması ve HDP’nin düşüşü Adana’nın 20 Temmuz-30 Ekim tarihleri arasında 10’u polis 3’ü asker 13 güvenlik görevlisinin şehit vermesinin önemli oranda etki ettiği konuşuluyor.



YAĞMANIN YIKMANIN FATURASI HDP’YE

ANTALYA’da AK Parti 5 olan milletvekili sayısını 7’ye çıkarttı. CHP 5 olan vekil sayısını korurken MHP bir vekilini kaptırarak 2’de kaldı, HDP ise bu ildeki vekil temsiliyetini yitirdi. Antalya’daki seçimin mutlak galibi, 5 ay içinde oylarını 100 binden fazla artıran AK Parti oldu. Kampanyada, Büyükşehir Belediye Başkanı Menderes Türel ve ilk sıradaki aday eski Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun birlikte yaptığı ‘yerelleşme’ hamlesi başarıyı getirdi. Menderes Türel ve Mevlüt Çavuşoğlu dinamiğine MHP’den kopan oylar da eklenince, AK Parti’nin 1 fazla milletvekili hesabı 2 olarak gerçekleşti. CHP ise Deniz Baykal’ın da memleketi olan Antalya’da oyunu ancak 36 bin artırabildi. CHP’nin aday listesini değiştirmeden seçime girmesinin bu sonucu getirdiği değerlendirmeleri yapılıyor. Antalya’da Türkiye ortalamasının her zaman yüzde 5 fazlasını almayı başaran MHP, bu seçimde oy kaybetti. MHP, belediye başkanlığına sahip olduğu Alanya, Kemer ve Korkuteli ilçelerinde de varlık gösteremedi. HDP, 7 Haziran’da kazandığı 1 milletvekilliğini kaybetti. Seçim sürecinde çeşitli yağma ve yakma olaylarının yaşandığı Alanya ve Manavgat’ta HDP oyları düşerken, AK Parti’nin oyları arttı.

AKP-CHP YÜKSELDİ

ISPARTA’da 4 milletvekilinden 2’sini AK Parti, 1’ini CHP, 1’ini de MHP aldı. Milletvekili dağılımı değişmedi ama büyük oy kaybeden MHP ilde üçüncülüğe geriledi. Bu ilde 7 Haziran’a göre en büyük değişiklik birinci parti olan AK Parti’nin oylarını artırması oldu. CHP az kayıpla ikinci sıraya yükseldi.

AK Parti’nin listesini sürükleyen isim liste başı olan ve 4’üncü dönem için adaylığını koyan Süreyya Sadi Bilgiç oldu. Isparta’yı çok iyi tanıyan ve teşkilata hâkim olan Bilgiç, seçim süresince çalmadık kapı bırakmadı. AK Parti’nin oyunu 114 binden 139 bine çıkardı.
MHP’nin 7 Haziran’da aldığı 70 bin oy bu seçimde 53 bine düştü. MHP’nin kaybettiği oylar AK Parti’ye aktı. CHP’nin ise oyu 57 binden 56 bine düştü. Muhalefet partilerinin oy kaybetmesi aday listelerinden değil, koalisyon kurulamamasından kaynaklandı. Özellikle Devlet Bahçeli için oluşan ‘hayırcı’ algısı, MHP’de Türkiye genelinde olduğu gibi Isparta’da da dramatik düşüşle sonuçlandı.

KARAMAN YÖRÜĞÜ MERSİN’DE BİRİNCİ

MERSİN’de AK Parti 4, CHP 4, MHP 2 ve HDP 1 milletvekili çıkardı.
AK Parti 1 Kasım seçimlerinde Mersin’de hem birincilik unvanını CHP’den aldı hem de 7 Haziran’da kaybettiği milletvekilini yeniden kazandı. MHP ve HDP’nin 1’er vekilliği kaybetmesi sürpriz oldu. Birinci sıradan ‘konuk aday’ gösterilen Karamanlı eski Bakan Lütfi Elvan, AK Parti’nin bu başarısında en büyük pay sahibi oldu. ‘Yörük çocuğu’ Elvan’ın, havaalanı, hızlı tren, sekiz şeritli yol, turizm projesi vaatleri oy getirdi. Yeterli devlet yatırımlarını alamayan Mersin, ‘yatırım istiyoruz’ dedi. Başarıda bir diğer etken de, esnaf kesiminde sevilen tantunici Hacı Özkan’ın 4’ncü sıradan aday gösterilmesi oldu.

BAZI SANDIKLAR YENİDEN SAYILACAK

CHP de AK Parti gibi hem oyunu hem de milletvekili sayısını artırdı. Ancak aldığı son milletvekilliği için HDP’nin ‘98 oyla kaybettik’ itirazıyla bazı sandıklar yeniden sayılacak. Kontenjan tercihini bu seçimde rafa kaldırarak önseçimde çıkan listeyi sahaya süren CHP’de, belediye başkanlığına aday gösterilmeyen Serdal Kuyucuoğlu, bu kez 4’ncü sırada milletvekili seçildi.

Büyükşehir Belediyesi’ni elinde bulunduran MHP’nin oyları 3 puan geriledi, 1 de milletvekili kaybetti. Bu partinin yerel yönetimler eliyle yaptığı yatırım ve açılışlar ‘dramatik’ olarak tanımlanan düşüşü engelleyemedi. Devlet Bahçeli’nin koalisyon kurulmamasına neden olarak gösterilmesi, belediyelerin ‘yanlış politikaları’ düşüşte etkili oldu.
HDP, Güneydoğu dışındaki ‘kısmi oy depolarından biri’ olan Mersin’de CHP’lilerden gelen ödünç oyların dönüşüyle 1 milletvekilini kaybetti ve sadece eski AK Partili Dengir Mir Mehmet Fırat’ı Meclis’e gönderebildi.

MHP VEKİL YAPTI

MHP, Kahramanmaraş’ta 7 Haziran seçimlerinde sürpriz yaparak CHP’den 1 milletvekili alarak, vekil sayısını 2 yapmıştı. Ancak 1 Kasım’daki seçimlerde MHP, bu vekilini AK Parti’ye kaptırdı. AK Parti 6 olan milletvekili sayısını 7’ye yükseltti. Böylece Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın askerlik arkadaşı olan emekli müftü İmran Kılıç, Meclis’e girmeyi başardı. AK Parti’nin bir önceki seçime göre oy oranını ve milletvekili sayısını arttırmasında, aday listesinde değişiklik de etkili oldu. AK Parti’nin 4’üncü sırasında aday gösterdiği eski Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanı Celalettin Güvenç’in oy artışında önemli rol oynadığı değerlendiriliyor. 7 Haziran seçiminde kırsal bölgelerde HDP’ye ve az da olsa MHP’ye kayan CHP oyları, birinci sırada aday gösterilen eski RTÜK üyesi Ali Öztunç’un etkisiyle yeniden CHP’ye yöneldi. Ancak Kahramanmaraş’tan milletvekili çıkaracak oy oranına ulaşamadı. MHP ise hem oy hem de 1 milletvekilini kaybetti, tek milletvekiliyle yetinmek zorunda kaldı.



HEMŞERİLERİ BİLE SONUCA İNANAMADI

MHP, Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin milletvekili adayı olduğu memleketi Osmaniye’de birinciliği AK Parti’ye kaptırdı. Osmaniye’de açılan ilk sandıklar, MHP’deki düşüşün adeta habercisi gibiydi. Bahçeli’nin bu ağır yenilgiyi almasındaki en büyük etken ise ‘Koalisyona hayır diyen biz değil AK Parti’ söyleminin hemşerilerinde de karşılık bulmaması oldu. İlin 4 vekilliğini daha önce olduğu gibi AK Parti ile MHP paylaştı.
Haziran seçimlerinden sonra artan terör olaylarında Osmaniye en çok şehit veren illerin başında gelirken, her şehit cenazesinde Osmaniye halkının hemşerileri Devlet Bahçeli’yi yanlarında görememesi düşüşte önemli faktör olarak değerlendirildi. AK Parti’nin başarısının en büyük nedenlerinden biri de gençlik kollarından il teşkilatına kadar tempolu bir seçim çalışması yürütmesi oldu.
CHP de Osmaniye’de oylarını çok az da olsa artırdı. Ancak milletvekili çıkarmaya yetmedi. 7 Haziran’da yüzde 3.89’luk bir oy alarak dikkatleri üzerine çeken HDP de bu seçimde düşüş yaşadı.

SURİYELİLERE VE FÜZELERE RAĞMEN

HATAY’da 7 Haziran’da ortaya çıkan milletvekili dağılımı, 1 Kasım’daki seçimlerde de değişmedi. AK Parti 5, CHP 4, MHP de 1 milletvekili çıkardı.

Suriye politikalarının en çok etkilediği Hatay’da yaş sebze-meyve ihracatı durup ekonomisi felç olmuşken, patlayan füzeler üzerlerine düşerken, bazı ilçelerinde Suriyeli nüfus Türkleri geçerken kullanılan oylar AK Parti’nin ‘istikrar’ vaadine yöneldi. AK Parti, Sadullah Ergin’siz listesiyle CHP’ye 70 bin fark yaptı, 5 bin oyla 6’ncı milletvekilliğini kaçırdı. AK Parti’nin başarısında ise Reyhanlı ilçesinin adayı Hüseyin Şanverdi’nin listeye girmesi etkili oldu.
Bu seçimde tüm dikkatler CHP’ye çevrilmişti. 7 Haziran’da CHP’den aday gösterilmeyince küserek bağımsız aday olup aldığı 18 bin oyla eski partisine vekil kaybettiren Refik Eryılmaz bu seçimde partisine dönüş yaptı ancak CHP’nin milletvekili sayısı yine 4’de kaldı.
MHP, Hatay’dan yine 1 milletvekili çıkarsa da Devlet Bahçeli’nin ‘hayırcı’ imajı nedeniyle oylarının düşmesine engel olamadı.
Hatay, HDP’nin milletvekili çıkaramamasına karşın Türkiye’de oyunu artırdığı tek il oldu.

16 YIL SONRA KAZANDI 5 AYDA KAYBETTİ

BURDUR’da AK Parti, CHP ve MHP 1’er milletvekili paylaşmıştı. Ancak bu dağılım 1 Kasım’daki seçimde değişti. 1999 yılından bu yana Burdur’da ilk defa 7 Haziran’da milletvekili çıkaran MHP, ülke genelinde olduğu gibi büyük oy kaybıyla bu milletvekilini kaptırdı.

AK Parti’de 7 Haziran seçiminde 3 dönem kuralı nedeniyle aday olamayan Bayram Özçelik’in bu seçimde aday gösterilmesi AK Parti’nin milletvekilini artırmasında etkili oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yakınlığıyla bilinen hukukçu Reşat Petek’in 7 Haziran’da bu ilde aday gösterilmesinin bu partideki kırgınlığı da ikinci sıraya alınması ile giderildi. 7 Haziran’a göre yüzde 3 oranında oy kaybına uğrayan CHP, 1 olan vekil sayısını korudu. CHP, en güçlü olduğu Yeşilova’daki birinciliğini sürdürürken merkez ve diğer ilçelerde geriye düştü.