Belgrad'da Osmanlı'nın izleri tehlike altında

Listede, 357 yıl Türk idaresinde kalan Sırbistan'ın Belgrad şehir kalesi ve Osmanlı izleri taşıyan tarihi eserleri, tehlike altında olan miras alanlarından biri olarak yer aldı.

Merkezi Hollanda'nın Lahey şehrinde olan Europa Nostra'nın 2013'te başlattığı 'Tehlike Altındaki 7 Kültür Varlığı Programı' 2020 ön listesinde yer alan, tehlike altındaki 14 kültürel miras alanı açıklandı. Ön listeyi değerlendirecek olan Europa Nostra Yönetim Kurulu, 14 miras alanı içinden belirleyeceği 7 miras alanını ise mart ayında açıklayacak.

Europa Nostra'nın ön listesinde, Sırbistan'daki Belgrad Kalesi’nin de bulunduğu alan, Ulusal Tiyatro (Tiran- Arnavutluk), Geleneksel Şarap Saklama Küpleri (Karas- Ermenistan), Khorashnat Manastırı (Tavuş Bölgesi-Ermenistan), Jezeri Şatosu (Horni Jiretin- Çek Cumhuriyeti), Tapiola Yüzme Havuzu (Espoo-Finlandiya), Sammezzano Şatosu (Toskana- İtalya), Sybaris Arkeolojik Parkı (Sybaris- İtalya), Ivicke Konağı (Wassenaar-Hollanda), Y-block, Hükümet Dairesi (Oslo-Norveç), Szombierki Elektrik Santrali (Bytom-Polonya), Plecnik Stadyumu (Ljubljana-Slovenya), Cuatro Caminos Metro Hangarları (Madrid-İspanya) ve Mısır Gösteri Salonu (Glasgow-Britanya) tehlike altındaki kültürel miras alanları olarak sıralandı.

BELGRAD KALESİ VE ÇEVRESİNDE OSMANLI İZLERİ

Osmanlı İmparatorluğu'nun 357 yıl hüküm sürdüğü ve en önemli üs bölgesi olarak kullandığı Sırbistan'ın Belgrad şehrinde, Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği noktada yüksek bir tepede yer alan Kalemegdan Meydanı, Belgrad Kalesi'nin de yer aldığı bir meydan olarak ziyaretçilerini karşılarken, Avrupa'nın tehlike altındaki 14 miras alanından biri olarak belirlendi. Türkçede 'Kale Meydan' isminden dönüşen meydanın bulunduğu bölgede Osmanlı tarafından inşa edilen Stambol Kapija- İstanbul Kapısı, Sahat Kula- Saat Kulesi, Damat Ali Paşa'nın defnedildiği türbe, simge kapılarından biri olan Zindan Kapısı ve Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa Çeşmesi ile şehirde 17'nci yüzyılda yapılan 217 cami, 7 mescid, 8 medrese, 6 kervansaray, 21 han, 3 bin 700 dükkan, birçok pazaryeri ve bedesten, 600 sebilhanesiyle Belgrad adeta bir Türk şehri haline gelirken, imparatorluğun sadece bir üssü değil, aynı zamanda bir ticaret merkezi olarak en önemli şehirleri arasında bulunuyordu.

BELGRAD'IN OSMANLI İMPARATORLUĞU İÇİN ÖNEMİ

Avrupa'nın kilidi sayılan Belgrad'a Osmanlı döneminde üç sefer düzenlendi. İlk sefer Sultan 2. Murad devrinde 1441 yılında yapıldı. O devirde top tekniği tam gelişmediği için, toplar kale surlarında büyük gedikler açamadı. Kuşatma kuvvetlerinin sayısının da kaleyi düşürmeye yeterli olmaması, salgın hastalığın artması ve zayiatın fazlalığı yüzünden kuşatma kaldırıldı.

Belgrad ikinci kez Fatih Sultan Mehmed Han tarafından kuşatıldı. Fatih Sultan Mehmed, Sırbistan prensliğini Osmanlı topraklarına katmak için 1456 yılında Sırbistan seferine çıktı. Bu sefere 150 bin kişi, 300 top ve Tuna'dan 200 parçalık bir filo ile hareket edildi. Bunu öğrenen Almanya ve İtalya, Belgrad'a 60 bin gönüllü asker gönderdi. Buna rağmen şehrin içine kadar girildi, ancak bir süre sonra Osmanlı askeri geri çekilmek zorunda kaldı.

DARÜ'L CİHAD ADI VERİLDİ

Belgrad'a üçüncü sefer ise Kanuni Sultan Süleyman döneminde düzenlendi. Kanuni Sultan Süleyman, ordunun başında 18 Mayıs 1521 günü İstanbul'dan ayrıldı. İki günde Edirne'ye geldi. Sefer hazırlıkları içinde bir donanma da vardı. Bu donanma Tuna nehri yoluyla Belgrad önlerine gelip, kara ordusuna yardımcı oldu. Belgrad kalesi alındıktan sonra Viyana ve Budapeşte yolu Osmanlı ordularına açıldı.

Günlerce süren çarpışmadan sonra Osmanlı kuvvetleri, 8 Ağustos 1521'de dış kaleye, 29 Ağustos 1521'de ise iç kaleye ulaştı. Fethin ertesi günü Kanuni, törenle şehre girdi. 19 gün Belgrad'da kalan Kanuni, kaleyi 200 topla tahkim ettikten sonra 18 Eylül günü İstanbul'a dönmek üzere şehirden ayrıldı. Belgrad muhafızlığına Sultanzade Gazi Bali Bey tayin edildi, kaleye muhafız olarak da 3 bin Yeniçeri verildi. Belgrad, Osmanlı Devleti'nin Avrupa'ya açılan en büyük kapısı oldu. Bu nedenle Belgrad'a 'Darü'l-Cihad' denildi. Belgrad, 357 yıl Türk idaresinde kaldı.

2018'DEKİ LİSTEDE BÜYÜKADA RUM YETİMHANESİ DE YER ALMIŞTI

Her ülkede kendi organizasyonları bulunan kuruma bağlı Türkiye'de ise Europa Nostra Türkiye/ Bizim Avrupa Derneği faaliyet gösteriyor. Europa Nostra'nın 2018'de yayımladığı listede ise İstanbul Büyükada'daki Rum Yetimhanesi yer almıştı.

Selma KUNAR/ANTALYA, (DHA)-