Antalya kıyı bandında 5 bin yıllık tarih

Dr. Hakan Öniz, 'Antalya Kıyılarında Arkeolojik Limanlar ve Demirleme Yerleri' adlı doktora tezi kapsamında 2009 yılında Demre İlçesi'nden Gazipaşa'ya kadar kıyı bandında araştırma başlattı. Kıyı şeridinin bazı noktalarında 40 kişilik ekiple deniz yüzeyinde farklı sonar sistemleri kullanarak dipteki görüntüleri tespit eden ekip, kameralı sualtı robotuyla da 120 metre derinliğe kadar inceleme yaptı. Daha sonra varlığı belirlenen eserler, ekip üyeleri tarafından deniz dibinde incelendi.

Dr. Öniz ve ekibi tez kapsamında yaptığı çalışmaları 2011 yılında tamamladıktan sonra bu yaz da sualtı araştırmalarına devam etti. Araştırmalarda Helenistik ve Roma dönemlerinden kalma insan yapısı ve doğal limanlara ait kalıntılar, antik demirleme yerleri, gemi batıklarına ait kalıntılar, Tunç Çağı'ndan Osmanlı dönemine kadar kullanılan gemi çıpaları, çok sayıda amfora, mezar taşları ve lahitler tespit edildi. Dr. Öniz, belirlenen tarihi eserlerin, Antalya kıyılarının Akdeniz'deki deniz ticaretinde Tunç Çağı'ndan itibaren merkezi bir konumda yer aldığının göstergesi olduğunu söyledi.

Dr. Öniz ve ekibinin Alanya kıyılarında yaptığı araştırmalarda Syedra Antik Kenti'ne ait 5 bin yıllık liman tespit edildi. Roma dönemine ait mimari parçaların da yer aldığı limanda, 11 taş çıpa, 7 antik sütun bulundu. Şu anda da balıkçılar tarafından kullanılan limanda, taştan yapılmış ağ ağırlığının varlığına değinen Dr. Öniz, limanın 5 bin yıldır kesintisiz kullanıldığını kaydetti.

Alanya Kalesi'nin bulunduğu yarımadanın doğu tarafının yapısı itibariyle doğal liman olarak kullanıldığını belirten Dr. Öniz, Alanya'nın doğusundan Gazipaşa'nın batısına kadar uzanan bölgenin Toros'lardaki sedir ağaçlarının zenginliğinden dolayı Antonios tarafından Kleopatra'ya hediye edildiğini anlattı. Bu bölgede 5 bin yıldır kullanılan limanların kalıntılarına rastlanıldığının altını çizen Dr. Öniz, Alanya kıyılarında ayrıca Fuğla bölgesinde Helenistik dönemde kullanılmış kelebek kenet (Helenistik dönem mendirek mimarisinin özgü örneği olan ve yapıyı oluşturan taş blokların dalga ve deprem etkisine karşı birbirine kelebek kanadı şeklinde oyularak yuvalarından demir dökülmesi) bağlantılarıyla güçlendirilmiş dalgakıran yapılarının tespit edildiğini söyledi.

Okurcalar'da Justinianopolis Antik Kenti'nin daha önce bilinmeyen iskelesine ait 70 blok taş tespit edildiğini dile getiren Dr. Öniz, bu bölgede ayrıca amfora yüklü 3 gemi batığı, kiremit yüklü bir batık, Tunç Çağı'ndan Bizans dönemine ait çıpaların bulunduğunu söyledi. Alara Çayı bölgesindeki araştırmalarda doğal liman olarak kullanılan bir yerin tespit edildiğini aktaran Dr. Öniz, Fenike kökenli 6 taş çıpa bulunmasının, Tunç Çağı'ndan itibaren bölgenin uluslararası deniz ticaretinde etkili konumda olduğunu gösterdiğini belirtti. Alanya'da ayrıca aynı döneme ait iki tane de demirleme yeri tespit edildi.

Manavgat kıyılarında yapılan araştırmalarda da Düzpüren Ören Yeri'nin açıklarında Roma dönemine ait amfora yüklü gemi batığı kalıntıları, Tunç Çağı'ndan kalma bronz külçeler belirlendi. Side'de Anadolu Üniversitesi ile ortaklaşa yapılan araştırmalarda M.Ö. 4 ve 3'üncü yüzyıllara ait mezar taşları, M.S. 2 ve 3'üncü yüzyıllara ait 28 lahit bulundu. Denizden çıkarılan ve Side Müzesi laboratuarlarında konservasyon çalışmaları devam eden mezar stelleri üzerindeki yazıların tespiti için Napoli Üniversitesi ile ortak çalışma yapıldığını aktaran Dr. Öniz, bu çalışmaların ardından eserlerin Side Müzesi'nde sergileneceğini belirtti. Dr. Öniz, bölgede Tunç Çağı'na ait taş çıpa ve amforaların bulunduğunu da aktardı.

Kemer İlçesi'nde yapılan araştırmalarda da Üçadalar Bölgesi'nde Helenistik, Roma ve Bizans dönemine ait 3 gemi batığı kalıntısı, Tunç Çağı'ndan Bizans dönemine kadar kullanılan taş ve demir çıpalar bulundu. Kemer'de ayrıca 7 doğal liman kalıntısı ile demirleme yeri tespit edildi. Kemer'de Ayışığı Koyu bölgesinin antik dönemde gemiler tarafından doğal liman olarak kullanıldığı ve Kemer sırtlarında yer alan bölgede M.Ö. 7'nci yüzyıla ait gözetleme kulelerinin varlığı belirlendi.

Kumluca kıyılarındaki araştırmalarda Olimpos Antik Kenti'ne ait limanın yeri üzerinde kapsamlı çalışmalar yürütüldü. Anadolu Üniversitesi ile birlikte gerçekleştirilen bu çalışmalarda, Olympos antik kenti önlerinde sellerle sürüklenen arkeolojik eserler ile mimari yapılara da rastlandı. Kumluca'da ayrıca 2 liman bulundu. Demre'de Kekova bölgesinde yapılan sualtı araştırmalarında 7 gemi batığı, Finike'de 2 liman, bir demirleme yeri kalıntısı tespit edildi. Konyaaltı Sahili'nde de Ortaçağ dönemine ait olduğu belirlenen gemi batığında, biri bronz olmak üzere 5 top ile mermer güneş saati bulundu. Denizden çıkarılan bronz top ve mermer güneş saatinin konservasyon çalışmasına Antalya Müzesi'nde devam ediliyor.

Antalya kıyılarında yapılan sualtı araştırmalarında bölgenin 5 bin yıldır deniz ticaretinde kullanıldığına işaret eden önemli bulgulara rastlandığını dile getiren Dr. Öniz, koordinatları ve uydu fotoğrafıyla yerleri belirlenen eserlere ait envanterin Kültür ve Turizm Bakanlığı ile müze müdürlüklerine bildirildiğini aktardı. Sergilenmeye değer bulunan eserlerin denizden çıkarılarak müzelere taşındığını belirten Dr. Öniz, Antalya kıyılarındaki arkeolojik çalışmaların dört yıl daha devam edeceğini kaydetti. Dr. Öniz, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izniyle yapılan çalışmaların GATAB, Side, Alanya, Okurcalar ve Demre belediyeleri ile Kemer Türkiz Marina ve KETOB tarafından desteklendiğini de dile getirdi.

Tolga YILDIRIM/ ANTALYA, (DHA)