150 yıl sonra görülmüştü, ‘kandamlası’ bu yıl da kendini gösterdi

Giresun'un Şebinkarahisar ilçesi ile Gümüşhane kırsalında, 1867 yılında Rus doğa bilimcisi ve tarihçi Pyotr Aleksandroviç Çihaçov tarafından tespit edilen ve Türkiye endemik bitki türü olarak literatüre giren 'kandamlası', o tarihten sonra kayda alınamadı. Yörede 'horoz gülü' ve 'sarı dağ gülü' olarak varlığı bilinen bitki, 150 yıl aradan sonra üç yıl önce mayıs ayında, Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Fergan Karaer ve Erzincan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ali Kandemir öncülüğündeki bir ekip tarafından tespit edildi. Zehirli kimyasal alkaloid içerdiği için dünyada tıbbi aromatik bitkiler listesinde yer alan tür için, Doğa Koruma ve Milli Parklar 12'inci Bölge Müdürlüğü, koruma eylem planı hazırladı. 'Sarı Dağ Gülü Tür Koruma Eylem Planı’ çalıştayıyla bitki ile ilgili koruma planları belirlendi.

6 NOKTADA ORTAYA ÇIKTI

Kandamlası bitkisinin 150 yıl aradan sonra yeniden görüldüğü Giresun’un Şebinkarahisar ve Alucra ilçelerindeki 6 nokta takibe alındı, çeşitli koruma tedbirleri uygulanmaya başlandı. Doğa Koruma ve Milli Parklar görevlileri, bitkinin kesin dağılış alanını belirlemek, yaşam alanlarını korunmak, yerel ve ulusal düzeyde tanıtılmasını sağlamak, türe karşı koruma bilincinin yerleşebilmesi için halkın bilgilendirilmesini kapsayan çalışma yürütüyor. Bitkinin araziden alınan kök örnekleri, dikildiği özel sahada koruma altına alınarak yetiştirilmeye başlandı. Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) ile Erzincan Üniversitesi, zehirli alkoloid madde içeren endemik bitkinin ilaç ya da farklı sahalarda kullanımı konusunda araştırma başlattı.

BU YIL DA GÖRÜLDÜ, KOPARMANIN CEZASI 75 BİN LİRA

Kandamlası çiçeği 150 yıl sonra bu yıl da kendini gösterdi. Alucra ilçesi Yeşilyurt ve Demirözü köylerinin yaylaları ile Şebinkarahisar ilçesi Tutak dağı, Erimez yaylasında görüldü. Bir kökte yaklaşık 8 ile 10 adet çiçek oluşan kandamlası çiçeğinin yükseklikleri 60 ile 80 santimetre arasına kadar uzayabiliyor. Şebinkarahisar Feyzi Kıraç Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu biyologları ve öğretim elemanlarınca analiz bitki doku kültürüyle ilgili çalışma başlatıldı. Çalışmalarda endemik bitkinin antibakteriyel özellikleri incelendi. Endemik bitki türünü doğadan izinsiz koparmanın cezası ise 75 bin TL olduğu belirtildi.

KANDAMLASI

Kandamlası bitkisi, toprak altında saçaklı kök olarak yetişen köklü bir endemik bitkidir. Bulunduğu noktada her yıl üreyebiliyor. Yaklaşık 30 ile 80 santimetre uzunluğunda büyüyebilen, saçak kök olarak her yıl toprağın altından çıkan ve mevsimsel büyüyen bir bitki olan kandamlası, kök olarak yetişebiliyor. Bitki, deniz seviyesinden 1950- 2070 metre yüksekteki rakımlarda yetişiyor. Sığırkuyruğu, sarı kantaron, yabani soğan, geven, ada çayları ile birlikte aynı yaşam ortamında görülebiliyor. Kuzeybatıyı, nemli toprağı sevdiği ve küçük kayalık alanlarda yayılış yaptığı da tespit edildi. Bitki cinsinin 2'si sarı, 7'si kırmızı çiçekli, 9 türü bulunuyor. Tohum alınarak fidan halinde yetiştirilmesi sağlanan bitki türünün bir benzerinin ise Yunanistan’da yetiştiği biliniyor.

Gülsen Mutlu AKYOL/GİRESUN, (DHA)